Kinh nghiệm minh bạch hoá từ 5 nước thành công (Peru, Ấn Độ, Brazil, Trung Quốc, Rwanda)
Mình lập bảng so sánh giữa Việt Nam và 5 nước thành công (Peru, Ấn Độ, Brazil, Trung Quốc, Rwanda) theo 4 tiêu chí:
-
Tỷ lệ kinh tế phi chính thức (ước tính)
-
Công cụ/giải pháp chính
-
Kết quả đạt được
-
Bài học rút ra cho Việt Nam
Bảng so sánh
| Quốc gia | Tỷ lệ phi chính thức (GDP / lao động) | Công cụ/giải pháp chính | Kết quả đạt được | Bài học cho Việt Nam |
|---|---|---|---|---|
| Peru | ~60% GDP, 70% lao động (1980s) → còn ~40% | Cải cách đăng ký quyền sở hữu đất và hộ kinh doanh | Hàng triệu hộ có giấy tờ pháp lý → tiếp cận tín dụng, tăng năng suất | Đẩy nhanh sổ đỏ số, cấp phép online, biến tài sản “chết” thành vốn vay được |
| Ấn Độ | ~45% GDP, >80% lao động (2010s) | Aadhaar (ID sinh trắc học) + UPI (thanh toán số) | Hơn 500 triệu người gia nhập tài chính chính thức, bùng nổ fintech | Tích hợp CCCD gắn chip + Mobile Money, khuyến khích không tiền mặt |
| Brazil | ~40% GDP, 50–60% lao động (2000s) | Chế độ thuế đơn giản “Simples Nacional”, gói MEI (doanh nghiệp siêu nhỏ) | >13 triệu hộ kinh doanh đăng ký hợp pháp, thu thuế ổn định | Thiết kế thuế khoán siêu nhỏ, miễn giảm ban đầu để khuyến khích ra ánh sáng |
| Trung Quốc | ~35% GDP, 50–60% lao động (1990s) → giảm còn ~20–25% | Cấp phép nhanh cho hộ kinh doanh cá thể (个体户), thuế thấp | Hàng chục triệu hộ nhỏ lẻ trở thành hợp pháp, góp phần vào tăng trưởng GDP | Đơn giản hóa giấy phép hộ cá thể, hỗ trợ BHXH tối thiểu, thuế thấp ban đầu |
| Rwanda | ~50% GDP, >70% lao động (2000s) → giảm ~30% | Mobile money (M-Pesa, Airtel) + đăng ký doanh nghiệp online | Chỉ số Ease of Doing Business tăng hạng, thu hút FDI, tăng thuế | Đẩy mạnh ví điện tử, QR code, kết nối dữ liệu thuế – ngân hàng |
| Việt Nam | ~30% GDP, ~57% lao động (2020s) | Hiện có thuế khoán, hộ kinh doanh cá thể, CCCD + Mobile Money nhưng rời rạc | Đóng góp lớn GDP nhưng còn thất thu thuế, khó kiểm soát | Cần kết hợp mô hình Peru (tài sản), Ấn Độ (fintech), Brazil (thuế đơn giản), TQ (cấp phép nhanh), Rwanda (số hóa) |
Điểm mấu chốt cho Việt Nam
-
Ngắn hạn: Cải tiến thuế khoán (đơn giản, minh bạch), thúc đẩy thanh toán số QR/CCCD.
-
Trung hạn: Hộ kinh doanh → doanh nghiệp siêu nhỏ với bảo hiểm y tế & BHXH tự nguyện giá rẻ.
-
Dài hạn: Biến tài sản phi chính thức (đất không sổ đỏ, xe, quầy hàng) thành tài sản thế chấp để hút vốn và thuế.
