Tại sao nước Nhật lại phải chấp nhận nâng giá tiền nhật với tiền mỹ? Mỹ có quyền lực gì?

1. Bối cảnh trước năm 1985

• Sau Thế chiến II, Nhật được Mỹ bảo trợ an ninh, tập trung phát triển kinh tế.

• Thập niên 1970–80, Nhật xuất khẩu bùng nổ (ô tô, điện tử), đạt thặng dư thương mại khổng lồ với Mỹ.

• Mỹ bị thâm hụt thương mại nặng nề, đồng thời USD quá mạnh làm xuất khẩu Mỹ suy yếu.

2. Hiệp định Plaza (1985)

• Ngày 22/9/1985, 5 nước G5 (Mỹ, Nhật, Tây Đức, Pháp, Anh) ký thỏa thuận Plaza tại New York.

• Thỏa thuận: cùng hành động để làm giảm giá USD, tức là nâng giá đồng Yên Nhật (JPY), Mark Đức…

• Sau đó:

  • Tỷ giá Yên/USD tăng từ 240 Yên/USD → 120 Yên/USD chỉ trong 2 năm.

  • Xuất khẩu Nhật đắt đỏ hơn, Mỹ giảm bớt nhập siêu.

3. Tại sao Nhật phải chấp nhận?

(1) Quan hệ an ninh – chính trị

• Nhật phụ thuộc vào “ô dù an ninh” của Mỹ (Hiệp ước an ninh Mỹ–Nhật).

• Không thể chống lại yêu cầu của Mỹ nếu không muốn rạn nứt quan hệ đồng minh.

(2) Áp lực thương mại

• Mỹ cáo buộc Nhật “bán phá giá” và đe dọa trừng phạt thương mại.

• Nếu không chấp nhận, hàng Nhật (xe, điện tử) có thể bị Mỹ áp thuế, hạn ngạch, khiến kinh tế Nhật chịu thiệt hại nặng hơn.

(3) Quyền lực tài chính toàn cầu của Mỹ

• Mỹ kiểm soát IMF, WB, hệ thống tài chính quốc tế.

• USD là đồng tiền dự trữ quốc tế → Mỹ có thể định hình luật chơi.

(4) Tính toán dài hạn của Nhật

• Nhật kỳ vọng nâng giá Yên sẽ khuyến khích tiêu dùng nội địa, giảm áp lực thương mại với Mỹ.

• Tuy nhiên, thực tế ngược lại: tiền Yên tăng quá nhanh, khiến xuất khẩu suy yếu, Nhật phải hạ lãi suất → dẫn tới bong bóng tài sản (bất động sản, chứng khoán) và sau đó là “thập kỷ mất mát”.

4. Mỹ có quyền lực gì để buộc Nhật theo?

• Quyền lực kinh tế: Mỹ là thị trường nhập khẩu số 1 của Nhật, kiểm soát luật chơi thương mại.

• Quyền lực tài chính: USD là tiền tệ quốc tế → ai cũng phụ thuộc vào hệ thống do Mỹ dẫn dắt.

• Quyền lực chính trị – quân sự: Nhật không có quân đội đầy đủ, dựa vào Mỹ bảo vệ → phải nhượng bộ.

• Quyền lực “định chuẩn toàn cầu”: Mỹ có tiếng nói quyết định trong G5/G7, IMF, WB.

🔑 Kết luận

Nhật buộc phải nâng giá Yên so với USD vì phụ thuộc an ninh – kinh tế – tài chính vào Mỹ. Mỹ dùng sức mạnh thị trường, tài chính và chính trị để ép các đồng minh điều chỉnh chính sách theo lợi ích của mình.