Lê Văn Thịnh là ai? Tại sao nói ông là ông tổ dạy học? Tại sao lại bị án oan?

Trạng nguyên Nguyễn Hiền - trạng nguyên trẻ nhất Việt Nam- Trạng Nguyên Thái Bình

Lê Văn Thịnh là một nhân vật lịch sử tiêu biểu đầu thời nhà Lý, nổi tiếng vừa là trạng nguyên đầu tiên của Việt Nam, vừa là một trong những người bị nghi oan nổi tiếng nhất trong lịch sử nước ta.
Dưới đây là phần tổng hợp đầy đủ, dễ hiểu và có chiều sâu:

🧠 1. Lê Văn Thịnh là ai?

Tên: Lê Văn Thịnh (黎文盛)
Quê quán: Làng Đông Cảo, xã Đông Cứu, huyện Gia Bình (nay là huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh).
Thời kỳ: Sống vào thế kỷ XI, thời nhà Lý Nhân Tông (1072–1127).
Năm sinh, mất: Không rõ chính xác (ước chừng sinh khoảng đầu thế kỷ XI).

🏛️ 2. Công lao và đóng góp của Lê Văn Thịnh

🎓 a. Là Trạng nguyên đầu tiên của Việt Nam

Năm 1075, triều đình nhà Lý mở kỳ thi Minh kinh bác học — kỳ thi quốc gia đầu tiên trong lịch sử nước ta.
Lê Văn Thịnh đỗ đầu, được coi là Trạng nguyên đầu tiên của Việt Nam (tức người đứng đầu khoa thi đầu tiên).
Ông mở đầu cho truyền thống khoa cử, khẳng định vai trò của trí thức trong việc trị nước.

⚖️ b. Làm quan lớn, giúp vua trị nước

Sau khi đỗ, ông được bổ làm Thầy dạy của vua Lý Nhân Tông khi vua còn nhỏ.
Sau đó, ông giữ chức Thái sư (tức Tể tướng) – chức quan cao nhất sau vua.

🌏 c. Ngoại giao tài giỏi – bảo vệ lãnh thổ

Năm 1084, ông là trưởng đoàn sứ bộ sang nhà Tống, đàm phán về vùng đất biên giới bị chiếm (nay thuộc Quảng Ninh – Lạng Sơn).
Nhờ tài biện luận và hiểu biết sâu rộng, ông giúp lấy lại được 6 huyện, 3 trại mà không cần đổ máu.
→ Đây là một chiến công ngoại giao lớn, khẳng định chủ quyền lãnh thổ Đại Việt thời đó.

⚖️ 3. Vì sao Lê Văn Thịnh bị án oan?

🐉 a. Sự kiện “hóa hổ” (năm 1096)

Theo sử sách, một lần vua Lý Nhân Tông đi chơi hồ Dâm Đàm (nay là hồ Tây) cùng các quan.
Đột nhiên có một con hổ xuất hiện, lao đến chỗ vua, khiến mọi người hoảng sợ.
Nhưng có người kịp bắn tên, hổ biến mất, và trong thuyền chỉ còn Lê Văn Thịnh.

→ Triều đình cho rằng ông dùng phép thuật hóa thành hổ để hại vua, nên bị kết tội phản nghịch.

⚖️ b. Kết quả

Ông bị đày đi Thao Giang (tức vùng sông Đà, sông Hồng giao nhau, nay thuộc Phú Thọ).
Tuy không bị xử tử, nhưng mất hết chức tước, danh vị.

💔 4. Vì sao nói ông “bị án oan”?

Nhiều nhà sử học cho rằng Lê Văn Thịnh bị oan vì những lý do sau:

Chuyện “hóa hổ” là hoang đường – không thể có thật. Có thể là sự vu khống hoặc âm mưu chính trị.
Ông được vua tin dùng, công lao lớn, có thể bị quan lại khác ganh ghét, hãm hại.
Trong sử sách sau này, kể cả Đại Việt sử ký toàn thư, nhiều chỗ nhận xét ông là người tài, đức độ, không có dấu hiệu phản nghịch.
Dân gian Bắc Ninh vẫn lập đền thờ Lê Văn Thịnh như một vị hiền tài bị oan khuất, không như tội nhân.

🕯️ 5. Ghi nhận và tưởng niệm Lê Văn Thịnh- Ông Tổ nghề dạy học

Ông được tôn làm “Ông Tổ nghề dạy học”, vì là thầy dạy vua và là người đầu tiên khuyến khích học tập để ra làm quan.
Nhiều nơi có đền thờ Lê Văn Thịnh, nổi tiếng nhất là ở xã Đông Cứu, Gia Bình, Bắc Ninh.
Hàng năm, có lễ hội tưởng niệm Trạng nguyên Lê Văn Thịnh, tôn vinh trí tuệ và tinh thần học tập của dân tộc.

📚 Tóm tắt nhanh

Nội dung	Chi tiết
Tên	Lê Văn Thịnh
Triều đại	Nhà Lý
Chức vụ	Trạng nguyên đầu tiên, Thái sư
Công lao	Lấy lại đất từ nhà Tống, mở đầu truyền thống khoa cử
Bị oan	Bị vu hóa hổ mưu hại vua, thực ra có thể là âm mưu chính trị
Ghi nhận	Thờ phụng như người hiền tài, tổ nghề dạy học

TẠI SAO LÊ VĂN THỊNH BỊ ÁN OÁN? KHÔNG BỊ GIẾT DÙ MƯU PHẢN GIẾT VUA?

(1) vì sao nói Lê Văn Thịnh bị oan và (2) vì sao ông không bị giết dù bị kết tội mưu phản giết vua.

🧩 1. TẠI SAO NÓI LÊ VĂN THỊNH BỊ ÁN OAN?

Theo sử sách chính thống (như Đại Việt sử ký toàn thư), vụ án “Lê Văn Thịnh hóa hổ mưu hại vua” xảy ra năm 1096, đời vua Lý Nhân Tông.
Tuy nhiên, khi xem xét kỹ, có nhiều điểm phi lý và mâu thuẫn, khiến các nhà sử học sau này cho rằng ông bị oan.

⚖️ a. Sự việc “hóa hổ” hoang đường

Chuyện kể: khi vua và Lê Văn Thịnh đi thuyền chơi hồ Dâm Đàm (hồ Tây), bỗng xuất hiện hổ tấn công vua.
Quân lính bắn tên, khói tan, chỉ thấy Lê Văn Thịnh trên thuyền → bị nghi là ông dùng phép hóa hổ.
Nhưng: con người không thể hóa thành hổ, nên đây rõ ràng không thể là chứng cứ thực tế.
Có thể là âm mưu chính trị hoặc sự vu cáo từ phe đối lập trong triều, khi ông là người quá tài giỏi, quyền thế lớn.

💡 b. Nhân cách và công lao của ông mâu thuẫn với tội phản nghịch

Ông từng là thầy dạy vua, được vua tin tưởng tuyệt đối.
Là người lấy lại đất đai cho quốc gia bằng ngoại giao, trung thành và trí tuệ.
Một người như thế không có động cơ phản vua — đặc biệt là vua từng là học trò của mình.

🧠 c. Có dấu hiệu bị hãm hại chính trị

Lúc đó, ông là Thái sư – chức cao nhất dưới vua, quyền lực rất lớn.
Rất có thể bị các quan khác ganh ghét, dựng chuyện để hạ bệ.
Các nhà sử học hiện đại (như Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn) đều cho rằng đây là “một vụ án oan lớn nhất đầu thời Lý”.

🕯️ d. Dân gian tôn thờ ông như người hiền bị oan

Ở quê ông (Đông Cứu, Gia Bình, Bắc Ninh), nhân dân vẫn lập đền thờ, không coi ông là tội nhân, mà là bậc trí giả bị vu oan.
Câu chuyện “Trạng nguyên hóa hổ” dần trở thành huyền thoại dân gian mang ý nghĩa ẩn dụ về nỗi oan khiên.

⚖️ 2. TẠI SAO ÔNG KHÔNG BỊ GIẾT DÙ BỊ KẾT TỘI MƯU PHẢN?

Theo luật thời Lý, tội mưu phản hoặc mưu giết vua là trọng tội — đáng xử chém đầu cả họ.
Thế nhưng Lê Văn Thịnh chỉ bị đày đi Thao Giang, không bị giết.
Điều này cho thấy vua Lý Nhân Tông vẫn tin rằng ông vô tội hoặc bị oan, nên giơ cao đánh khẽ.

👑 a. Vua Lý Nhân Tông là người nhân hậu, trọng nghĩa

Vua lớn lên do chính Lê Văn Thịnh dạy dỗ, tình như cha con, thầy trò.
Khi xảy ra vụ án, vua rất đau lòng nhưng không xử tử, chỉ đày đi xa.
Điều đó chứng tỏ vua nghi ngờ có chuyện khuất tất, nhưng vì sức ép triều đình nên buộc phải làm hình thức để yên lòng quần thần.

📜 b. Bằng chứng mơ hồ – không đủ cơ sở kết án tử hình

Không có nhân chứng, vật chứng rõ ràng.
Toàn bộ vụ án dựa trên một câu chuyện kỳ dị “biến thành hổ”, quá phi lý để kết tội tử hình.
Nhà vua có lẽ chỉ tạm thời cách chức và đày đi để “giữ thể diện triều đình”, tránh bị xem là dung túng tội phản nghịch.

🕯️ c. Dân gian và hậu thế đều tin vua biết ông bị oan

Sau khi ông bị đày, triều đình không tịch thu tài sản, không giết người thân, khác hẳn tội phản nghịch thật sự.
Có truyền thuyết kể rằng vua sau này bí mật chuộc lại danh dự cho ông, nhưng không công bố chính thức để giữ ổn định triều chính.

📚 Kết luận

Nội dung	Giải thích
Vì sao bị oan	Câu chuyện hóa hổ vô lý, nhiều dấu hiệu bị hãm hại chính trị, công lao và nhân cách không phù hợp với tội phản nghịch
Vì sao không bị giết	Vua Lý Nhân Tông thương thầy, tin ông bị oan, nên chỉ đày đi; đồng thời bằng chứng không đủ và vua muốn giữ danh dự cho triều đình
Ý nghĩa lịch sử	Thể hiện lòng nhân hậu của vua, và nỗi oan khuất của người trí sĩ trung liệt

LÊ VĂN THỊNH CÙNG THỜI VỚI NHỮNG AI?

Lê Văn Thịnh, Lý Thường Kiệt và Nguyên phi Ỷ Lan đều sống cùng thời, tức thời vua Lý Nhân Tông (trị vì 1072–1127) — một giai đoạn cực kỳ thịnh trị của nhà Lý, được coi là đỉnh cao văn hiến và quốc uy Đại Việt thế kỷ XI.
Cụ thể hơn:

🕰️ 1. Thời kỳ lịch sử chung

Triều đại: Nhà Lý Nhân Tông (1072–1127)
Bối cảnh:
- Đại Việt sau chiến thắng chống Tống (1075–1077), đất nước yên ổn, mở mang học hành, văn hóa, khoa cử.
- Đây là thời kỳ vàng son của triều Lý – vừa mạnh về quân sự (Lý Thường Kiệt), vừa giỏi về văn trị (Lê Văn Thịnh, Ỷ Lan).

👑 2. Ba nhân vật cùng thời và vai trò

Nhân vật	Chức vụ – vai trò	Đóng góp nổi bật
Lê Văn Thịnh	Trạng nguyên đầu tiên, Thái sư, thầy dạy vua	Mở đầu khoa cử Việt Nam, giỏi ngoại giao, lấy lại đất từ nhà Tống, đặt nền tảng học vấn triều Lý
Lý Thường Kiệt	Đại tướng, danh tướng kiệt xuất	Lãnh đạo kháng chiến chống Tống (1075–1077), đọc “Nam quốc sơn hà”, khẳng định chủ quyền Đại Việt
Nguyên phi Ỷ Lan	Vợ vua Lý Thánh Tông, mẹ vua Lý Nhân Tông, nhiếp chính hai lần	Trị nước giỏi, khuyến khích học hành, chăm lo Phật giáo, giúp ổn định triều chính khi vua còn nhỏ

🧩 3. Mối liên hệ giữa họ

Khi Lý Nhân Tông còn nhỏ, Ỷ Lan là người nhiếp chính, điều hành triều đình.
→ Lê Văn Thịnh lúc ấy là thầy dạy vua, được Ỷ Lan tin cậy.
Lý Thường Kiệt là đại thần phụ chính, chỉ huy quân đội, giúp giữ vững biên cương.
→ Cả ba đều gắn bó trong bộ máy cai trị thời Nhân Tông, cùng góp phần vào sự ổn định và thịnh vượng của đất nước.
Sau khi Lý Thường Kiệt mất (khoảng năm 1105), Lê Văn Thịnh và Ỷ Lan vẫn tiếp tục giữ vai trò trọng yếu cho đến khi xảy ra vụ “hóa hổ” (1096) — đánh dấu một bi kịch trong thời kỳ thịnh trị.

🌸 4. Ý nghĩa lịch sử

Giai đoạn Lý Nhân Tông với ba nhân vật này được xem là:

Thời đại của trí tuệ và nhân nghĩa.
Nền tảng của văn hiến Đại Việt: mở khoa thi, trọng hiền tài, hòa hiếu ngoại giao, củng cố biên giới.
Và cũng để lại bài học sâu sắc về oan – trung – hiền – gian trong chính trường phong kiến.

AI HÃM HẠI LÊ VĂN THỊNH?

Câu hỏi của bạn rất hay — và cũng là một trong những bí ẩn lớn nhất của lịch sử Việt Nam thời Lý.
Cho đến nay, không có chứng cứ chính thức về ai hãm hại Lê Văn Thịnh, nhưng các sử gia, nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều giả thuyết có căn cứ, dựa vào bối cảnh chính trị, quan hệ quyền lực, và tính logic lịch sử.

Hãy cùng phân tích chi tiết để thấy rõ ai có thể là người (hoặc nhóm người) hãm hại Lê Văn Thịnh.

🧭 1. Bối cảnh trước khi vụ án xảy ra (1096)

Lê Văn Thịnh là Thái sư (Tể tướng) – chức cao nhất triều đình, chỉ đứng sau vua.
Ông là người cực kỳ thông minh, học rộng, đỗ Trạng nguyên đầu tiên, và từng lập công lớn khi đàm phán với nhà Tống (1084) lấy lại đất cho Đại Việt.
Ông được vua Lý Nhân Tông tin yêu, lại từng là thầy dạy của vua.
→ Chính vì vậy, ông có địa vị và ảnh hưởng rất lớn, dễ khiến nhiều người ganh ghét hoặc lo sợ.

⚖️ 2. Sự kiện “hóa hổ” năm 1096

Theo sử sách (Đại Việt sử ký toàn thư):

“Khi vua đi chơi hồ Dâm Đàm, có hổ nhảy lên thuyền toan vồ vua, người bắn tên trúng, thì hổ biến mất, thấy Lê Văn Thịnh hiện ra, bèn bắt giam.”

Nhưng xét theo logic:

Hồ Tây (Dâm Đàm) là nơi vua đi chơi có vệ sĩ bao quanh, khó có chuyện “hổ thật”.
Chuyện “hóa hổ” phi lý, không có nhân chứng cụ thể.
→ Rất có thể là một vụ dàn dựng, nhằm bẫy Lê Văn Thịnh.

🕵️‍♂️ 3. Các giả thuyết về người hãm hại Lê Văn Thịnh

🧩 Giả thuyết 1: Phe cánh trong triều — quan lại ganh ghét

Lê Văn Thịnh là người “ngoại lai” (không thuộc hoàng tộc, cũng không xuất thân võ tướng).
Khi làm tới Thái sư, nhiều quan văn võ quyền thế cảm thấy bị lấn át.
Việc “vu cho ông mưu hại vua” có thể là âm mưu triệt hạ đối thủ chính trị.

👉 Nhiều sử gia như Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn cho rằng:

“Đây là vụ án chính trị nội bộ triều Lý, do mâu thuẫn quyền lực giữa phe trung thần – trí thức và phe quý tộc – võ tướng.”

⚔️ Giả thuyết 2: Phe quý tộc – võ tướng trung thành với Ỷ Lan

Khi ấy Nguyên phi Ỷ Lan vẫn còn ảnh hưởng lớn, từng hai lần nhiếp chính.
Lê Văn Thịnh là người học rộng, có tư tưởng Nho học (tư duy lý trí, khác với tín ngưỡng Phật giáo mà Ỷ Lan sùng mộ).
Có thể giữa hai bên bất đồng quan điểm chính trị – tôn giáo.
Phe Ỷ Lan hoặc nhóm quan thân tín có thể dựng chuyện để loại bỏ ông, bảo vệ ảnh hưởng của mình.

👉 Một số nhà nghiên cứu cho rằng vụ án “hóa hổ” là “đòn chính trị” nhằm triệt hạ phe Nho học đang lên để bảo vệ phái Phật giáo – quý tộc cũ.

🧠 Giả thuyết 3: Mâu thuẫn với phe ngoại giao – biên giới

Năm 1084, Lê Văn Thịnh đi sứ lấy lại 6 huyện, 3 trại từ nhà Tống.
Một số nhóm lợi ích ở biên giới (quan lại địa phương hoặc thương nhân buôn bán với Tống) bị mất quyền lợi.
Sau khi ông về nước, họ có thể vu cáo hoặc cấu kết triều thần để trả thù.

💔 Giả thuyết 4: Không ai chủ mưu, chỉ là sự cố bị hiểu lầm

Một số nhà nghiên cứu hiện đại cho rằng: có thể ông gặp nạn thật (bị hổ tấn công), lính hoảng loạn, rồi triều đình hiểu lầm.
Vì sự kiện kỳ dị, vua sợ dân đồn thổi “thầy mưu hại vua” nên buộc phải xử lý hình thức để giữ thể diện.
→ Giải thích vì sao ông chỉ bị đày chứ không bị giết.

👑 4. Vua Lý Nhân Tông có tin ông bị oan?

Nhiều bằng chứng gián tiếp cho thấy vua tin ông bị oan:

Chỉ đày đi Thao Giang, không tịch thu tài sản, không giết người thân.
Sau này, vua vẫn cho thờ ông ở quê nhà.
Dân gian tin rằng vua biết sự thật nhưng im lặng để giữ hòa khí triều đình.

🕯️ 5. Tổng kết ngắn gọn

Câu hỏi	Giải đáp
Ai hãm hại Lê Văn Thịnh?	Nhiều khả năng là phe quý tộc – Phật giáo thân Ỷ Lan hoặc quan lại ganh ghét trong triều, dựng chuyện “hóa hổ” để loại bỏ ông.
Vì sao bị oan?	Câu chuyện “hóa hổ” phi lý, không chứng cứ; ông trung thành, học thức cao, công lớn với đất nước.
Vì sao không bị giết?	Vua Lý Nhân Tông thương thầy, biết ông bị oan nên chỉ đày đi xa để giữ thể diện.

LÊ VĂN THỊNH ĐƯỢC NHÀ NƯỚC CÔNG NHẬN GÌ? ĐƯỢC DÂN GIAN CÔNG NHẬN GÌ?

Câu hỏi này rất hay — vì nó chạm đến hai “lớp giá trị” khác nhau của danh nhân Lê Văn Thịnh:
👉 Giá trị chính thống (do Nhà nước công nhận)
và
👉 Giá trị dân gian (do nhân dân tôn thờ, lưu truyền).

Cùng xem cụ thể và chi tiết nhé 👇

🏛️ 1. NHÀ NƯỚC CÔNG NHẬN LÊ VĂN THỊNH LÀ AI?

🎓 a. Trạng nguyên đầu tiên của Việt Nam

Năm 1075, triều Lý mở khoa thi Minh kinh bác học – kỳ thi quốc gia đầu tiên trong lịch sử nước ta.
Lê Văn Thịnh đỗ đầu, được coi là Trạng nguyên đầu tiên của Việt Nam.
➡️ Nhà nước công nhận đây là mốc mở đầu nền giáo dục và khoa cử Nho học nước ta.

🏅 b. Danh nhân văn hóa, nhà giáo tiêu biểu

Ông được công nhận là một trong những nhà giáo lớn đầu tiên của Việt Nam, vì là thầy dạy vua Lý Nhân Tông và người khai mở con đường học hành thi cử.
Bộ Giáo dục & Đào tạo, cùng tỉnh Bắc Ninh, đều vinh danh ông là “Tổ nghề dạy học”, người đặt nền móng cho truyền thống “Tôn sư trọng đạo”.

🗺️ c. Nhà ngoại giao kiệt xuất

Năm 1084, ông là trưởng sứ bộ sang nhà Tống, đàm phán lấy lại 6 huyện, 3 trại mà không đổ máu.
Đây được xem là chiến công ngoại giao sớm nhất, lớn nhất của Đại Việt thời phong kiến.
➡️ Nhà nước đánh giá ông là “nhà ngoại giao đầu tiên của Đại Việt”.

🏛️ d. Được xếp hạng Di tích quốc gia

Đền Lê Văn Thịnh (xã Đông Cứu, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh) được Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch xếp hạng Di tích Lịch sử cấp Quốc gia từ năm 1964.
Hàng năm có Lễ hội Trạng nguyên Lê Văn Thịnh (từ mùng 4–6 tháng 3 âm lịch), do địa phương và Nhà nước cùng tổ chức.

🌸 2. DÂN GIAN CÔNG NHẬN LÊ VĂN THỊNH LÀ AI?

🕯️ a. Người hiền tài bị oan khuất

Trong tâm thức dân gian, ông không phải là “kẻ phản nghịch” mà là người trung nghĩa bị vu oan.
Câu chuyện “Trạng nguyên hóa hổ” trở thành huyền thoại về người tài bị ghen ghét, hãm hại, phản ánh lòng thương cảm của dân đối với trí thức trung liệt.

Dân gian truyền rằng:
“Trời đất biết oan cho thầy, nên thầy được về quê an nghỉ, dân lập đền thờ thầy để đền ơn.”

📜 b. Tổ nghề dạy học

Vì ông là thầy dạy vua, lại mở đầu truyền thống học hành, nên được dân gian tôn là “Ông Tổ nghề dạy học”.
Nhiều làng có nghề dạy học (đặc biệt ở Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Dương, Thái Bình) đều lập bàn thờ ông trong Văn chỉ (nhà thờ Khổng Tử và các bậc tiên sư).

💬 c. Biểu tượng trí tuệ và lòng trung nghĩa

Người dân Bắc Ninh có câu:

“Nhất Lê Văn Thịnh, nhì trạng nguyên Thái Bình”
— để ca ngợi ông là người trí tuệ kiệt xuất, hiền lành, học giỏi nhất nước.
Ở quê hương, nhiều con đường, trường học, giải thưởng học sinh giỏi đều mang tên Lê Văn Thịnh, thể hiện sự tôn kính của nhân dân.

🕯️ 3. TỔNG KẾT SONG SONG

Phương diện	Nhà nước công nhận	Dân gian công nhận
Danh xưng	Trạng nguyên đầu tiên của Việt Nam	Người hiền tài bị oan khuất
Vai trò	Nhà giáo, nhà ngoại giao, công thần triều Lý	Ông Tổ nghề dạy học
Đóng góp	Đặt nền móng khoa cử, giảng dạy vua, đàm phán với Tống	Biểu tượng trí tuệ, trung nghĩa, hiếu học
Di tích – lễ hội	Đền thờ Lê Văn Thịnh – Di tích Quốc gia; Lễ hội Trạng nguyên Lê Văn Thịnh	Được dân thờ phụng ở nhiều nơi như “Thầy dạy nước Nam”
Hình tượng trong dân gian	Nhà nước công thần	Người bị oan – gương sáng trung liệt

🌺 Tóm lại

👉 Nhà nước tôn vinh Lê Văn Thịnh là Trạng nguyên đầu tiên, danh nhân văn hóa – nhà giáo – nhà ngoại giao lỗi lạc.
👉 Dân gian tôn thờ ông là người hiền bị oan, Tổ nghề dạy học, biểu tượng cho trí tuệ và lòng trung nghĩa.

Nhất Lê Văn Thịnh, nhì trạng nguyên Thái Bình -Ý NGHĨA CÂU NÓI NÀY

Câu nói “Nhất Lê Văn Thịnh, nhì Trạng nguyên Thái Bình” là một câu tục ngữ dân gian được truyền lại từ lâu đời, thể hiện sự tôn vinh của nhân dân đối với các bậc hiền tài đỗ Trạng nguyên — những người có công lớn với đất nước trong lịch sử Việt Nam.
Để hiểu rõ ý nghĩa, ta cần phân tích từng phần:

🌿 1. “Nhất Lê Văn Thịnh” là ai và vì sao đứng đầu?

Lê Văn Thịnh (1050–?) quê ở Gia Bình, Bắc Ninh, là Trạng nguyên đầu tiên của nước ta (đỗ năm 1075, đời Lý Nhân Tông).
Ông là người mở đầu truyền thống khoa bảng Việt Nam, được xem là “Tổ sư của khoa cử Nho học Việt Nam.”
Ông từng là thầy dạy của vua Lý Nhân Tông, đại thần triều Lý, có công lớn trong việc đàm phán giành lại sáu châu bị nhà Tống chiếm.
Do đó, dân gian tôn ông là người đứng đầu trong hàng ngũ các Trạng nguyên nước Việt, tượng trưng cho trí tuệ, đức độ, tài năng và khí tiết của người hiền sĩ.

🌾 2. “Nhì Trạng nguyên Thái Bình” là ai?

“Trạng nguyên Thái Bình” thường được hiểu là Nguyễn Hiền, quê ở Thái Bình, Trạng nguyên trẻ nhất trong lịch sử Việt Nam (mới 13 tuổi, đỗ năm 1247 đời Trần Thái Tông).
Dân gian tôn vinh ông như một thần đồng thông minh, hiếu học, tiêu biểu cho trí tuệ tuổi trẻ và sự học vượt bậc.

🏮 3. Ý nghĩa tổng thể của câu “Nhất Lê Văn Thịnh, nhì Trạng nguyên Thái Bình”

Câu nói thể hiện:
✅ Sự khâm phục và ngưỡng mộ nhân tài nước Việt qua hai hình mẫu tiêu biểu:

Lê Văn Thịnh → biểu tượng của bậc đại trí – người khai mở nền học vấn và khoa cử nước nhà.
Nguyễn Hiền → biểu tượng của trí thông minh thiên bẩm và tài năng tuổi trẻ.

✅ Khuyến học và tôn sư trọng đạo:
Dân gian dùng câu này để khích lệ người đời noi gương học hành, rèn luyện trí tuệ và đạo đức, vì “học thì nên, tài thì quý”.

✅ Tư tưởng “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”:
Hai vị Trạng nguyên tiêu biểu cho “nguyên khí” — nền tảng giúp đất nước hưng thịnh.

📜 Tóm lại:

“Nhất Lê Văn Thịnh, nhì Trạng nguyên Thái Bình” là lời tôn vinh cao quý dành cho hai bậc Trạng nguyên kiệt xuất nhất trong lịch sử Việt Nam, biểu tượng của trí tuệ – đạo đức – nhân cách Việt, và là lời nhắc nhở muôn đời về giá trị của hiền tài và học vấn.

Lê Văn Thịnh là ai? Tại sao nói ông là ông tổ dạy học? Tại sao lại bị án oan?