Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi)
Dự thảo Luật Công nghệ cao (sửa đổi) được đưa ra xem xét nhằm thúc đẩy hệ sinh thái công nghệ cao và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam. Dự thảo này có nhiều điểm mới quan trọng, phản ánh sự thay đổi trong tư duy về vai trò chiến lược của công nghệ cao.
I. Những Điểm Mới Quan Trọng Trong Dự Thảo Luật
1. Bổ Sung Khái Niệm và Phân loại Công nghệ Chiến lược
- "Công nghệ chiến lược" là một khái niệm mới được bổ sung, được coi là trọng tâm để phát triển các lĩnh vực then chốt, tạo năng lực cạnh tranh công nghệ cho quốc gia.
- Phân loại công nghệ: Dự thảo phân loại công nghệ thành 3 cấp để quản lý và ưu đãi chặt chẽ hơn:
- Công nghệ lõi (vòng trong cùng): Lĩnh vực Việt Nam phải tự làm và nắm giữ.
- Công nghệ chiến lược (vòng ngoài): Lĩnh vực ưu tiên để bảo đảm tự chủ.
- Công nghệ cao (vòng ngoài cùng): Lĩnh vực phục vụ phát triển đất nước.
- Việt Nam đã công bố danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược cần làm chủ (như trí tuệ nhân tạo - AI, bán dẫn), thể hiện tuyên ngôn về tính tự chủ, tự cường.
2. Định hướng Phát triển Hệ sinh thái Công nghiệp Công nghệ cao
- Dự thảo hướng đến hình thành hệ sinh thái công nghiệp công nghệ cao.
- Bổ sung mô hình Đô thị công nghệ cao (Tech City, Smart Tech Zone): Đây là khu vực phát triển công nghệ cao gắn với hạ tầng hiện đại, môi trường sống và làm việc bền vững, lấy khu công nghệ cao làm hạt nhân. Các tổ chức, cá nhân hoạt động tại đây sẽ được ưu tiên tham gia chương trình KH&CN và đổi mới sáng tạo quốc gia.
- Điều chỉnh Khu công nghệ cao: Theo dự thảo, khái niệm khu công nghệ cao có sự thay đổi, bỏ quy định cho phép sản xuất đại trà mà chỉ cho phép thử nghiệm (điểm này gây băn khoăn về cách ứng xử với các doanh nghiệp đang hoạt động).
3. Thay đổi Cơ chế Ưu đãi và Quản lý
- Ưu đãi chặt chẽ, gắn với nội địa hóa: Các ưu đãi được thiết kế lại theo hướng rõ ràng, hiệu quả, mở rộng đối tượng thụ hưởng, nhưng gắn chính sách khuyến khích với năng lực nội địa.
- Mức ưu đãi cao nhất sẽ áp dụng cho công nghệ lõi, công nghệ chiến lược (AI, bán dẫn), kèm theo cam kết chuyển giao công nghệ để đảm bảo lợi ích thực chất cho nền kinh tế Việt Nam.
- Khắc phục hạn chế của Luật 2008: Yêu cầu FDI phải gắn với chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và nghiên cứu phát triển (R&D) tại Việt Nam.
- Đánh giá định kỳ: Doanh nghiệp công nghệ cao sẽ được đánh giá hằng năm, thay vì chỉ cần chứng nhận để hưởng ưu đãi nhiều năm mà không bị hậu kiểm.
II. Tư duy Chiến lược và Quan điểm về Công nghệ
Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng đã nhấn mạnh sự thay đổi căn bản trong tư duy:
- Công nghệ cao là trụ cột chiến lược: Công nghệ cao được coi là xương sống của an ninh kinh tế, quốc phòng, năng lực cạnh tranh quốc gia và gắn liền với chủ quyền quốc gia.
- Phân biệt rõ ràng giữa lắp ráp và làm chủ công nghệ: Luật sửa đổi nhằm hạn chế ưu đãi cho các doanh nghiệp chỉ dừng lại ở lắp ráp, gia công (giá trị Việt Nam tạo ra thấp, không có trung tâm R&D, không làm chủ công nghệ lõi), và tập trung ưu đãi cho những doanh nghiệp có cam kết chuyển giao và làm chủ công nghệ.
III. Các Băn Khoăn và Góp ý
- Quy định về sản xuất đại trà tại khu công nghệ cao: Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Nguyễn Phương Tuấn lo ngại việc bỏ quy định cho phép sản xuất đại trà mà chỉ cho phép thử nghiệm tại khu công nghệ cao sẽ ảnh hưởng đến các doanh nghiệp hiện tại.
- Tính khả thi của Đô thị công nghệ cao: Ủy ban KH,CN&MT đề nghị cần nghiên cứu kỹ lưỡng và đánh giá tác động của mô hình Đô thị công nghệ cao do đây là mô hình mới.
- Chính sách nhập khẩu công nghệ: Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, trong điều kiện hiện tại, Việt Nam cần nhập khẩu công nghệ cao để ứng dụng vào sản xuất, sau đó học hỏi để dần làm chủ. Ông đề nghị có chính sách khuyến khích mạnh mẽ hơn cho việc nhập khẩu công nghệ, đặc biệt là công nghệ phục vụ kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn.
DANH SÁCH 11 CÔNG NGHỆ CHIẾN LƯỢC VIỆT NAM CẦN LÀM CHỦ
Danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược mà Việt Nam cần làm chủ đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành (theo Quyết định số 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025), nhằm định hướng phát triển khoa học, công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia.
Dưới đây là 11 nhóm công nghệ chiến lược đó:
- Công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI), Bản sao số (Digital Twin), Thực tế ảo/Thực tế tăng cường (VR/AR): Tập trung vào phát triển mô hình ngôn ngữ tiếng Việt, trợ lý ảo, AI chuyên ngành lớn, bản sao số, vũ trụ ảo (Metaverse),...
- Công nghệ Điện toán đám mây, Lượng tử, Dữ liệu lớn (Big Data): Phát triển dịch vụ điện toán đám mây, dịch vụ điện toán lượng tử và truyền thông lượng tử, trung tâm dữ liệu quy mô lớn.
- Công nghệ Blockchain: Tập trung vào tài sản số, tiền số, tiền mã hóa, hạ tầng mạng Blockchain, và hệ thống truy xuất nguồn gốc.
- Công nghệ Mạng di động thế hệ sau (5G/6G): Nghiên cứu và làm chủ thiết bị, giải pháp mạng truy cập vô tuyến 5G/6G (theo chuẩn ORAN), mạng lõi 5G/6G và giải pháp truyền dẫn IP tốc độ cao.
- Công nghệ Robot và Tự động hóa: Phát triển robot di động tự hành, robot công nghiệp, hệ thống dây chuyền chế biến thực phẩm tiên tiến, và hệ thống bảo quản, giám sát chất lượng sau thu hoạch.
- Công nghệ Chip bán dẫn: Tập trung vào các sản phẩm chip chuyên dụng, chip AI và chip IoT.
- Công nghệ Y - Sinh học tiên tiến: Bao gồm vaccine thế hệ mới, liệu pháp gen (chỉnh sửa gen) trong y tế và nông nghiệp, liệu pháp tế bào (tế bào gốc, tế bào miễn dịch).
- Công nghệ Năng lượng, Vật liệu tiên tiến: Nghiên cứu và phát triển lò phản ứng hạt nhân nhỏ, an toàn; Pin lithium-ion, pin thể rắn, nhiên liệu, điện phân; và các loại vật liệu tiên tiến khác.
- Công nghệ Đất hiếm, Đại dương, Lòng đất: Gồm hệ thống đánh giá trữ lượng, khai thác và tinh chế đất hiếm; công nghệ thăm dò địa chất thông minh; giải pháp khai thác biển sâu; và công nghệ khai thác năng lượng ngoài khơi.
- Công nghệ An ninh mạng: Phát triển giải pháp tường lửa, phát hiện và ngăn chặn xâm nhập; và giải pháp đảm bảo an ninh cho hạ tầng quan trọng và cơ sở dữ liệu quốc gia.
- Công nghệ Hàng không, Vũ trụ: Tập trung vào vệ tinh viễn thám và viễn thông tầm thấp, trạm mặt đất và điều khiển vệ tinh, thiết bị bay không người lái.
