Trung Quốc quá mạnh nắm giữ chuỗi cung ứng xưởng sản xuất thuốc thế giới?

🌍 I. Bức tranh tổng thể: “Đất hiếm” chỉ là phần nổi, “dược phẩm” mới là con bài sâu

Lĩnh vực	Quy mô ảnh hưởng	Mức độ phụ thuộc của Mỹ	Mức độ rủi ro nếu bị gián đoạn
Đất hiếm	Dùng trong công nghệ cao, quốc phòng, năng lượng sạch	~80% nhập từ Trung Quốc	Cao, nhưng có thể thay thế dần qua tái chế, khai thác ở Úc, Mỹ, Canada
Nguyên liệu dược phẩm (API + tiền chất)	Liên quan trực tiếp đến y tế, sinh mạng, an ninh con người	Gần 700 loại thuốc có thành phần gốc Trung Quốc	Cực cao — tác động tức thời đến sức khỏe cộng đồng

➡️ Điểm mấu chốt: nếu đất hiếm là “đòn gió” trong thương mại, thì API là đòn bẩy sinh tử, vì liên quan tới niềm tin xã hội, y tế công cộng và ổn định chính trị nội bộ của Mỹ.

💊 II. Cấu trúc kiểm soát chuỗi cung ứng của Trung Quốc

Chiếm ưu thế trong API (Active Pharmaceutical Ingredients) – tức là “xưởng sản xuất thuốc” của thế giới.
Thậm chí chi phối cả tầng sâu hơn:
- Các hóa chất nền, dung môi, chất xúc tác → gọi là nguyên liệu khởi điểm chính (KSM – Key Starting Materials).
- Đây là “gốc rễ” mà không quốc gia nào dễ thay thế.

🔹 Ví dụ tiêu biểu:

Amoxicillin – loại kháng sinh phổ biến nhất thế giới – phụ thuộc 4 loại KSM chỉ sản xuất tại Trung Quốc.
Heparin, paracetamol, ibuprofen, vitamin C – gần như toàn bộ nguồn cung toàn cầu đều xuất phát từ Trung Quốc.

⚙️ III. Vì sao Mỹ khó “tự sản xuất lại”?

Nguyên nhân	Giải thích
1️⃣ Biên lợi nhuận mỏng	Sản xuất API tốn chi phí năng lượng, nhân công và xử lý môi trường cao.
2️⃣ Ô nhiễm nặng	Trung Quốc chấp nhận đánh đổi môi trường – Mỹ và châu Âu thì không.
3️⃣ Cấu trúc chuỗi cung ứng đã khóa chặt	Mọi mắt xích (hóa chất – dung môi – năng lượng) đều nằm ở Trung Quốc.
4️⃣ Thị trường thuốc generic	Chiếm 90% đơn thuốc ở Mỹ → giá rẻ, không đủ lợi nhuận để tái đầu tư sản xuất nội địa.

Kết quả: Mỹ phụ thuộc “cấu trúc” chứ không chỉ “nguồn cung”, nghĩa là ngay cả khi xây nhà máy ở Mỹ, nguyên liệu đầu vào vẫn phải nhập từ Trung Quốc.

🧨 IV. Tác động địa chính trị: “Con bài trong túi áo” của Bắc Kinh

Trung Quốc chưa bao giờ công khai đe dọa cắt thuốc – vì biết rằng hành động đó sẽ phản tác dụng (ảnh hưởng đến bệnh nhân và uy tín ngoại giao).
Nhưng trong đàm phán thương mại hoặc căng thẳng thuế quan, việc “ngầm gợi ý” khả năng kiểm soát dược phẩm đã đủ khiến Washington phải nhượng bộ.

💬 Cựu quan chức thương mại Mỹ Wendy Cutler nói rất chính xác:

“Đàm phán luôn có lá bài mặc cả — và Trung Quốc biết rõ họ đang nắm một con át chủ bài trong lĩnh vực dược phẩm.”

🧱 V. Phản ứng của các nước

Quốc gia	Chiến lược ứng phó	Kết quả ban đầu
🇮🇳 Ấn Độ	Chương trình “API Parks” – trợ cấp để sản xuất nội địa	Chi phí vẫn cao hơn Trung Quốc 40–50%
🇯🇵 Nhật Bản	Trợ giá cho các hãng như Meiji, Shionogi để tái sản xuất penicillin sau 30 năm	Một số dây chuyền đã hoạt động, nhưng quy mô nhỏ
🇪🇺 EU	Đạo luật Thuốc thiết yếu (Essential Medicines Act) – ưu tiên sản xuất trong khối	Đang triển khai, cần ít nhất 3–5 năm
🇺🇸 Mỹ	Chính quyền Trump (nay trở lại 2025) tuyên bố “đưa ngành dược về quê nhà”, xem xét áp thuế nhập khẩu thuốc	Khó khả thi toàn diện do chi phí và môi trường

➡️ Toàn bộ nỗ lực này mang tính phòng thủ hơn là tấn công – mục tiêu là đa dạng hóa chuỗi cung ứng, chứ chưa thể “tách” khỏi Trung Quốc hoàn toàn.

🧩 VI. Triển vọng sắp tới

Cuộc gặp giữa Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong tại Kuala Lumpur (tuần này) là bước dọn đường cho Thượng đỉnh Mỹ–Trung tại Hàn Quốc.
Trong bàn đàm phán, API và dược phẩm sẽ là “con bài ẩn” – không nằm trên bàn, nhưng luôn trong tay Bắc Kinh.
Washington buộc phải cân nhắc rủi ro y tế nội địa trước khi áp thêm thuế hay hạn chế công nghệ.

📚 VII. Kết luận chiến lược

Trung Quốc đang nắm giữ một dạng “vũ khí y tế mềm” – có sức răn đe dài hạn, ít bị phản ứng quốc tế, nhưng cực kỳ hiệu quả trong đàm phán thương mại.

Tuy nhiên, nếu vũ khí hóa dược phẩm quá mức, Bắc Kinh sẽ:

Mất hình ảnh “cường quốc nhân đạo”;
Tự đánh vào xuất khẩu và chuỗi cung ứng dược trong nước;
Đẩy Mỹ và đồng minh vào thế tự chủ hóa toàn cầu, khiến Trung Quốc mất vị thế trung tâm trong 5–10 năm tới.

Top 10 các nước mạnh nhất về api trên thế giới?

Dưới đây là 10 quốc gia mạnh hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất nguyên liệu thuốc hoạt chất (API – Active Pharmaceutical Ingredients) — được xác định dựa trên các báo cáo thị trường, nguồn sản xuất và xuất khẩu API quốc tế. Cần lưu ý: không có dữ liệu công khai đầy đủ để xếp hạng chính xác từ 1→10 với số liệu chi tiết cho mỗi quốc gia, nên bảng dưới đây là ước tính tham khảo dựa trên các nguồn có sẵn.

Xếp hạng (ước tính)	Quốc gia	Lý do cho vị thế mạnh
1	Trung Quốc	Chuyên gia cho rằng Trung Quốc chiếm khoảng 20% trở lên sản xuất toàn cầu API theo khối lượng. Hơn nữa, Trung Quốc có năng lực sản xuất hàng loạt các API và nguyên liệu khởi điểm (KSM) với chi phí thấp.
2	Ấn Độ	India được ghi nhận là nhà sản xuất API lớn thứ ba toàn cầu, chiếm khoảng ~8%–10% thị phần toàn cầu API. Đồng thời, India có hơn 500 API khác nhau, và đóng góp lớn cho thuốc generic và xuất khẩu.
3	Hoa Kỳ	Mặc dù nhiều sản xuất API đã chuyển ra ngoài nước, Mỹ vẫn giữ vai trò quan trọng trong R&D, sản xuất API đặc biệt, sinh học, và là thị trường tiêu thụ lớn.
4	Đức	Đức (và châu Âu nói chung) được đánh giá cao về chất lượng sản xuất API, đặc biệt API chuyên dụng, cao cấp.
5	Nhật Bản	Nhật Bản có công nghệ sản xuất cao, tập trung vào API phức tạp, sinh học hay chuyên biệt.
6	Thụy Sĩ	Là trung tâm dược phẩm Âu-Mỹ, Thụy Sĩ có nhà máy sản xuất API chất lượng cao và nhiều công ty dược phẩm lớn đặt trụ sở ở đây.
7	Hàn Quốc	Hàn Quốc có năng lực sản xuất hóa chất, công nghệ cao, và đang đẩy mạnh API/biotech API trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương. (Nguồn rất hạn chế nhưng được liệt kê trong “top producer” châu Á)
8	Italy	Italy là một trong các nước châu Âu có ngành API được đánh giá cải thiện nhanh về chất lượng.
9	Pháp	Pháp được nhắc tới trong nhóm châu Âu “tier đầu” về sản xuất API / phụ phẩm dược phẩm chất lượng cao.
10	Brazil	Brazil xuất khẩu một số API, và trong các báo cáo xuất khẩu API, Brazil được đề cập như “các nước đáng chú ý” ở Mỹ Latinh

✅ Những điểm cần lưu ý

“Mạnh” ở đây có thể là về khối lượng sản xuất, xuất khẩu, năng lực công nghệ cao hoặc chất lượng, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Mỗi quốc gia có thế mạnh khác nhau.
Số liệu cụ thể (ví dụ: sản lượng tấn/năm, giá trị USD, số lượng nhà máy, share thị trường) thường không đầy đủ công khai hoặc không đồng nhất giữa các nguồn.
Một số nước khác cũng có tiềm năng hoặc đang gia tăng năng lực (ví dụ: các nước Đông Nam Á, Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập…) nhưng chưa vào được “top 10 mạnh nhất” theo các phân tích hiện có.

Trung Quốc quá mạnh nắm giữ chuỗi cung ứng xưởng sản xuất thuốc thế giới?