Bây giờ ta đi vào tác dụng sinh học của các este tự nhiên trong cơ thể, bao gồm lipid, hormon và các este sinh học khác – đây là phần kiến thức vừa gần gũi vừa có giá trị y sinh rất cao:
🧬 I. LIPID – Este sinh học quan trọng nhất trong cơ thể
1. Lipid là gì?
-
Lipid bao gồm chất béo (triglycerid), phospholipid, sterol (cholesterol), là este của acid béo và rượu (glycerol hoặc các rượu khác).
2. Tác dụng sinh học của lipid:
| Vai trò | Giải thích |
|---|---|
| Nguồn năng lượng | 1g chất béo cung cấp ~9 kcal – cao hơn protein và đường. Là nguồn năng lượng dự trữ chính. |
| Bảo vệ cơ quan | Mỡ dưới da và quanh các cơ quan giúp chống sốc, giữ nhiệt, bảo vệ tim, thận… |
| Cấu tạo màng tế bào | Phospholipid là thành phần chính tạo nên màng sinh học của mọi tế bào. |
| Hỗ trợ hấp thu vitamin | Vitamin A, D, E, K tan trong chất béo → lipid giúp hấp thu và vận chuyển vitamin. |
| Tham gia nội tiết | Cholesterol là nguyên liệu tổng hợp hormon steroid (estrogen, testosterone, cortisol…). |
🧪 II. ESTE TRONG HORMON – CHẤT ĐIỀU HÒA SINH LÝ
Một số hormon trong cơ thể có bản chất este hoặc dẫn xuất este, như:
1. Hormon steroid (do tuyến thượng thận, buồng trứng, tinh hoàn tiết ra):
-
Testosterone, estrogen, progesterone là dẫn xuất từ cholesterol.
-
Có vai trò quan trọng trong:
-
Duy trì chức năng sinh sản.
-
Phát triển giới tính nam/nữ.
-
Ổn định tâm trạng, xương khớp, cơ bắp.
-
2. Hormon tuyến thượng thận (cortisol):
-
Làm từ cholesterol → điều hòa đường huyết, stress, miễn dịch.
🌱 III. CÁC ESTE KHÁC TRONG CƠ THỂ
| Tên este | Vai trò sinh học |
|---|---|
| Triglycerid | Dự trữ năng lượng, bảo vệ nội tạng |
| Phospholipid | Tạo màng sinh học tế bào |
| Sphingolipid | Bảo vệ hệ thần kinh, tạo myelin |
| Este cholin (acetylcholin) | Dẫn truyền thần kinh, điều khiển cơ |
| Este axit nucleic (DNA, RNA) | Gắn kết giữa đường và nhóm phosphate qua liên kết este |
⚠️ Lưu ý y học:
-
Rối loạn chuyển hóa lipid (cholesterol cao, triglycerid cao) có thể gây xơ vữa động mạch, đột quỵ, tim mạch.
-
Thiếu chất béo → suy kiệt, rối loạn nội tiết, giảm miễn dịch.
📌 Tóm lại:
Các este tự nhiên – đặc biệt lipid và hormon – đóng vai trò sống còn trong cơ thể: từ năng lượng, màng tế bào, nội tiết, thần kinh đến cấu trúc gen.
