Bảng phân biệt các danh hiệu trong hệ thống khoa cử Nho học truyền thống Việt Nam

Bảng phân biệt các danh hiệu trong hệ thống khoa cử Nho học truyền thống Việt Nam

Dưới đây là bảng phân biệt các danh hiệu trong hệ thống khoa cử Nho học truyền thống Việt Nam (đặc biệt dưới triều Lê – Nguyễn), được trình bày theo 3 cấp thi chính: Thi Hương – Thi Hội – Thi Đình, cùng với các danh hiệu tương ứng:

📜 BẢNG DANH HIỆU KHOA CỬ NHO HỌC

📝 Tóm tắt phân cấp danh hiệu khoa cử:

• Sinh đồ (Tú tài) → Đỗ kỳ thi khảo hạch sơ cấp

• Cử nhân → Đỗ Thi Hương (trình độ cấp tỉnh)

• Giải nguyên → Thủ khoa Thi Hương

• Tiến sĩ → Đỗ Thi Hội và được nhà vua chuẩn y tại Thi Đình

• Hội nguyên → Thủ khoa Thi Hội (thi quốc gia – viết văn sách)

• Trạng nguyên → Thủ khoa Thi Đình (được đích thân vua phê duyệt, đỉnh cao nhất)

• Bảng nhãn, Thám hoa → Nhì và ba trong Thi Đình

📌 Ghi chú thêm:

• Người đỗ Trạng nguyên thường được bổ làm quan lớn, vào điện hầu vua, có thể cử đi sứ bộ sang Trung Hoa hoặc giữ các chức vụ then chốt như Quốc tử giám Tế tửu (hiệu trưởng trường đại học quốc gia).

• Các bia Tiến sĩ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám hiện còn ghi danh hơn 1.300 vị đỗ Tiến sĩ từ thời Lê đến thời Nguyễn.

Tỉnh có nhiều tiến sĩ nhất cả nước?

Trong hơn 800 năm lịch sử khoa bảng Việt Nam (1075–1919), cả nước có gần 3.000 người đỗ đại khoa (Tiến sĩ Nho học). Trong đó, tỉnh Hải Dương là địa phương có số lượng tiến sĩ nhiều nhất cả nước, với khoảng 486–637 người, tùy theo cách thống kê.

📍 Top các tỉnh có nhiều tiến sĩ nhất:

1. Hải Dương: Khoảng 486–637 tiến sĩ, chiếm tỷ lệ cao nhất cả nước.

2. Nam Định: Đứng thứ hai với khoảng 491 tiến sĩ.

3. Bắc Ninh: Khoảng 372 tiến sĩ.

4. Hà Nội: Khoảng 276 tiến sĩ.

5. Hưng Yên: Khoảng 228 tiến sĩ.

Các tỉnh này đều thuộc vùng đồng bằng sông Hồng, nơi có truyền thống hiếu học lâu đời và điều kiện thuận lợi cho việc học tập, thi cử

🏘️ Địa phương tiêu biểu:

• Huyện Nam Sách (Hải Dương): Là huyện có nhiều tiến sĩ nhất cả nước, với 123 người, gồm 6 Trạng nguyên, 4 Bảng nhãn, 4 Thám hoa, 23 Hoàng giáp và 66 Tiến sĩ.

• Làng Mộ Trạch (xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, Hải Dương): Được mệnh danh là "lò tiến sĩ xứ Đông", với 36 người đỗ đại khoa, trong đó có 1 Trạng nguyên và 11 Hoàng giáp.

Tỉnh có nhiều Trạng nguyên nhất cả nước?

Tỉnh Bắc Ninh là địa phương có nhiều Trạng nguyên nhất trong lịch sử khoa bảng Việt Nam. Theo thống kê, Bắc Ninh có 17 vị Trạng nguyên, chiếm gần 1/3 tổng số Trạng nguyên toàn quốc

📌 Một số Trạng nguyên tiêu biểu của Bắc Ninh:

• Nguyễn Quan Quang: Người làng Tam Sơn (nay thuộc thành phố Từ Sơn), đỗ Trạng nguyên năm 1246, được xem là Trạng nguyên đầu tiên sau khi danh hiệu Tam khôi được đặt ra

• Lê Văn Thịnh: Người làng Đông Cứu (nay thuộc huyện Gia Bình), đỗ đầu kỳ thi Minh Kinh bác học năm 1075, được coi là vị Trạng nguyên khai khoa của nước ta .

• Nguyễn Nghiêu Tư: Người huyện Quế Võ, đỗ Trạng nguyên năm 1448 khi đã 65 tuổi, biệt danh "Trạng Lợn"

• Nguyễn Đăng Đạo: Người huyện Tiên Du, đỗ Trạng nguyên năm 1683, từng làm Tể tướng và đi sứ sang Trung Quốc .

🏆 So sánh với các tỉnh khác:

• Hải Dương: Có 11 Trạng nguyên .

• Nam Định: Có 5 Trạng nguyên

• Hà Nội: Có 7 Trạng nguyên .

• Hưng Yên: Có 3 Trạng nguyên

Như vậy, Bắc Ninh không chỉ nổi bật về số lượng Trạng nguyên mà còn là cái nôi của nhiều danh nhân văn hóa và khoa bảng, góp phần quan trọng vào truyền thống hiếu học và phát triển giáo dục của đất nước.