Bài học chống ô nhiễm không khí cho Hà Nội từ các thủ đô các nước khác?

Dưới đây là so sánh ô nhiễm giữa Hà Nội và một số thủ đô đã từng hoặc đang ô nhiễm nặng, cùng giải pháp mà họ áp dụng hiệu quả:

🌆 1. Delhi (Ấn Độ)

Hiện trạng: Vẫn là “thành phố ô nhiễm nhất” trong 130 thành phố theo NCAP dù PM10 giảm ~15% từ 241 → 203 µg/m³, vẫn còn vượt gấp ~3 lần giới hạn quốc gia (60 µg/m³)
Giải pháp:
- Chuẩn nhiên liệu BSVI cho xe hơi.
- Chính sách thanh lý xe cũ (vehicle scrapping).
- Thúc đẩy xe điện (EV) và Graded Response Action Plan (GRAP).
- Siết chặt công nghiệp và đốt rác
Hiệu quả: PM10 giảm 15% nhưng vẫn ở mức rất cao, và chỉ mới sử dụng ~22,5% ngân sách NCAP

Hiện trạng: Sau chiến dịch “chiến tranh chống ô nhiễm” từ 2014–2020:
- PM2.5 giảm ~35% đến năm 2017.
- Năm 2022 đạt mức trung bình ~30 µg/m³ (tốt nhất kể từ 2013).
- Năm 2024 chỉ còn 2 ngày ô nhiễm nặng (giảm 96,6% so năm 2013)
Giải pháp nổi bật:
- Thay thế than bằng khí đốt, đóng cửa nhà máy gây ô nhiễm gần vùng Bắc Kinh.
- Kiểm soát giao thông: phân chẵn/lẻ biển số, hạn chế xe cũ, tăng xe buýt khí sạch
- Mở rộng xe buýt gas tự nhiên & metro.
- Kích hoạt lệnh đỏ khi ô nhiễm cao, dừng hoạt động xây dựng và giao thông ngay lập tức

Hiện trạng: Lần đầu tiên ở châu Âu áp dụng Ultra Low Emission Zone (ULEZ) từ 2019.
Giải pháp:
- ULEZ: thu phí ô tô cũ (xăng, dầu) £12.50/ngày, buýt diesel £100/ngày
- Mở rộng khu vực ULEZ vào 2021.
- Kết quả: giảm 20% khí thải giao thông, số xe không đạt chuẩn giảm từ 127k → 80k mỗi ngày

Mexico City: Từ 1992 đến 2012, nhờ:
- Loại bỏ chì, dùng chất xúc tác.
- Ô tô tuần hoàn “1 ngày không dùng xe”.
- Chuyển công nghiệp dùng gas.
- Kết quả: CO giảm 86%, O₃ giảm 53%, PM giảm 32%
Ulaanbaatar (Mông Cổ):
- Mùa đông PM2.5 cao gấp 10-40 lần WHO.
- Chương trình đổi bếp đốt than lấy bếp sạch nhờ ADB, WB—tài trợ hàng trăm triệu USD
Copenhagen: (không phải thủ đô ô nhiễm nặng)
- Chuẩn bị thành phố carbon thấp bằng xe đạp, xe buýt điện, năng lượng tái tạo, giảm ~75% CO₂ từ 2005 đến nay

Xây dựng hệ thống xanh – sạch:
- Khuyến khích xe điện, xe xanh.
- Áp dụng “khu vực xe thấp phát thải” (LEZ như London); cấm xe cũ, hạn chế xe vào trung tâm.
Giảm than & khí dùng cho sưởi ấm, công nghiệp:
- Hạn chế đốt rơm rạ, sinh khối; thay thế bằng năng lượng xanh.
- Siết chặt dùng than nặng / HFO.
Kiểm soát xây dựng, bụi đường:
- Rửa đường, che bạt công trường, trồng cây xanh.
Hệ thống cảnh báo & ứng phó sự kiện ô nhiễm:
- Kích hoạt “đỏ” toàn thành phố khi ô nhiễm cực cao, như Delhi & Bắc Kinh.
Phát triển giao thông công cộng:
- Mở rộng metro, xe buýt nhanh (BRT), xe đạp công cộng, ưu tiên đường cho xe không động cơ.
Tăng cường giám sát & đầu tư tài chính:
- Như Delhi mới dùng 22% ngân sách NCAP—Hà Nội cần tốt hơn.
- Huy động vốn đa dạng: vay ODA, quỹ xanh toàn cầu như ADB/WB (mô hình Ulaanbaatar).

Thành phố	Giảm ô nhiễm rõ rệt	Giải pháp nổi bật
Beijing	PM2.5 giảm 35–96%	Bớt than, kiểm soát xe cũ, lệnh đỏ
London	Khí thải giảm 20%	ULEZ thu phí xe ô nhiễm
Mexico City	CO −86%, O₃ −53%, PM −32%	Thay nhiên liệu, thu phí, xoá chì, tiết giảm xe
Delhi	PM10 giảm ~15%	Nhiều chính sách nhưng triển khai chậm

Nếu Hà Nội áp dụng đồng bộ các giải pháp:

Xe cũ bị cấm/thu phí,
Hạn chế đốt rơm, sinh khối, than công nghiệp,
Phát triển xe điện và giao thông công cộng hiện đại,
Kích hoạt chế độ ứng phó ô nhiễm cấp cao,
Thì có thể đạt giảm 30–50% ô nhiễm tổng, thậm chí hơn, tùy cam kết chính sách và nguồn lực đầu tư.