Bài học từ các nước phát triển trên thế giới giải quyết áp lực thi cử, bệnh thành tích, dạy thêm học thêm?

Áp lực thi cử, bệnh thành tích, học thêm – dạy thêm vẫn nặng nề. - bài học từ các nước phát triển trên thế giới. đặc biệt là Hàn quốc, nhật bản, Trung quốc?

Bạn đặt đúng một vấn đề cốt lõi của giáo dục Việt Nam hiện nay: áp lực thi cử, bệnh thành tích, học thêm – dạy thêm. Đây cũng không phải chuyện riêng của Việt Nam mà nhiều nước châu Á – đặc biệt là Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc – đã và đang trải qua.

Mình sẽ chia thành 3 phần: (1) Thực trạng ở các nước, (2) Cách họ xử lý, (3) Bài học cho Việt Nam.

1. Thực trạng ở các nước phát triển châu Á

🇰🇷 Hàn Quốc

Xã hội coi thi vào đại học (Suneung) là cánh cửa quyết định tương lai → áp lực cực lớn.
Học sinh học thêm tại hagwon (trung tâm luyện thi) đến tận đêm khuya.
Tỷ lệ trầm cảm, tự tử ở thanh thiếu niên cao hàng đầu OECD.
Bệnh thành tích: trường, phụ huynh, học sinh đều chạy đua vào top đại học (Seoul, Korea, Yonsei).

🇯🇵 Nhật Bản

Trước đây, học sinh phải “chiến đấu” với kỳ thi tuyển sinh vào các cấp quan trọng (thi vào trung học phổ thông, thi vào đại học).
Học thêm phổ biến ở juku (lò luyện thi).
Tuy nhiên từ những năm 1990, Nhật bắt đầu chính sách “giáo dục thoải mái” (yutori kyoiku): giảm tải chương trình, cắt bớt số giờ học chính khóa, tăng trải nghiệm thực tiễn.
Gần đây, Nhật lại điều chỉnh vì sợ học sinh tụt hậu trong cạnh tranh quốc tế, nhưng vẫn duy trì tinh thần cân bằng.

🇨🇳 Trung Quốc

Nổi tiếng với kỳ thi Gaokao – được coi như “kỳ thi khắc nghiệt nhất thế giới”.
Học sinh học 12–14 tiếng/ngày, áp lực từ cả gia đình và xã hội.
Năm 2021, chính phủ ban hành chính sách “kép giảm” (双减政策): giảm bài tập về nhà, cấm dạy thêm buổi tối, cuối tuần, cấm công ty tư nhân kinh doanh luyện thi.
Mục tiêu: giảm gánh nặng, tạo công bằng, nhưng trên thực tế phụ huynh vẫn tìm cách “lách luật” (thuê gia sư ngầm).

2. Cách xử lý và cải cách

Hàn Quốc: Chính phủ siết chặt giờ hoạt động của hagwon (cấm học sau 10h tối), đầu tư mạnh cho giáo dục công lập để giảm chênh lệch.
Nhật Bản: Chuyển từ “thi cử nặng nề” sang chú trọng kỹ năng sống, trải nghiệm, giáo dục toàn diện; học sinh tham gia nhiều CLB, hoạt động xã hội.
Trung Quốc: Thực hiện “giảm kép” nhưng đồng thời thúc đẩy giáo dục STEM, công nghệ, kỹ năng số để định hướng lại giá trị của học tập, thay vì chỉ chạy theo điểm số.

3. Bài học rút ra cho Việt Nam

Giảm thi cử nặng nề
- Xem xét giảm số lượng kỳ thi “sát hạch”, tập trung vào đánh giá liên tục, đa chiều.
- Chuyển từ “học để thi” sang “học để phát triển năng lực”.
Quản lý chặt học thêm – dạy thêm
- Cần tách bạch: học thêm do nhu cầu chính đáng ↔ học thêm vì chạy theo điểm số.
- Nhà nước có thể cho phép mô hình học bồi dưỡng tự nguyện, minh bạch thay vì cấm triệt để (dẫn đến chui).
Đổi mới chương trình và phương pháp
- Tăng tính ứng dụng, dự án, trải nghiệm thực tế → giảm tải ghi nhớ máy móc.
- Phát triển giáo dục nghề, giáo dục kỹ năng để giảm “độc đạo đại học”.
Thay đổi văn hóa xã hội
- Học giỏi không chỉ là điểm số mà còn là khả năng sáng tạo, hợp tác, giải quyết vấn đề.
- Cần chiến dịch truyền thông – định hướng xã hội để phụ huynh, học sinh thay đổi quan niệm.

👉 Tóm lại:

Việt Nam đang đi con đường mà Hàn – Nhật – Trung đã đi, nhưng có thể tránh được “vết xe đổ” nếu học hỏi: giảm thi cử nặng nề, kiểm soát học thêm, chú trọng năng lực và trải nghiệm.
Cần cả chính sách vĩ mô + thay đổi nhận thức xã hội thì mới thoát được vòng xoáy áp lực này.

Bài học từ các nước phát triển trên thế giới giải quyết áp lực thi cử, bệnh thành tích, dạy thêm học thêm?