Bất đồng Đế quốc già và Đế quốc trẻ
Cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, các quốc gia tư bản chủ nghĩa phát triển không đồng đều đã dẫn đến sự hình thành hai nhóm đế quốc với những đặc điểm riêng biệt, thường được gọi là "Đế quốc già" và "Đế quốc trẻ".
1. Đế quốc già
- Đại diện: Anh, Pháp.
- Đặc điểm:
- Phát triển kinh tế và bành trướng thuộc địa từ rất sớm, chủ yếu là trong thế kỷ XVII, XVIII và đầu thế kỷ XIX.
- Họ đã thiết lập được một hệ thống thuộc địa rộng lớn, trải dài khắp thế giới.
- Đến cuối thế kỷ XIX, kinh tế của họ tuy vẫn mạnh nhưng tốc độ phát triển đã chậm lại, thậm chí có phần tụt hậu so với các "đế quốc trẻ".
- Anh được mệnh danh là "chủ nghĩa đế quốc thực dân" do có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhất thế giới, còn Pháp cũng sở hữu một đế quốc thực dân khổng lồ.
2. Đế quốc trẻ
- Đại diện: Đức, Mỹ, Nhật Bản.
- Đặc điểm:
- Phát triển kinh tế muộn hơn nhưng với tốc độ cực kỳ nhanh chóng nhờ những tiến bộ khoa học kỹ thuật và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ hai.
- Họ vươn lên mạnh mẽ về kinh tế và công nghiệp, vượt qua cả Anh và Pháp ở một số lĩnh vực.
- Tuy nhiên, do bành trướng muộn nên họ có rất ít hoặc không có thuộc địa.
- Đức được mệnh danh là "chủ nghĩa đế quốc quân phiệt, hiếu chiến" do thiếu thuộc địa và thị trường, nên đã chủ trương dùng vũ lực để phân chia lại thế giới.
3. Mâu thuẫn chính
Mâu thuẫn chủ yếu và gay gắt nhất giữa hai nhóm đế quốc này là sự mất cân bằng về thuộc địa và thị trường.
- Đế quốc già: Có hệ thống thuộc địa rộng lớn nhưng kinh tế đang phát triển chậm lại.
- Đế quốc trẻ: Kinh tế phát triển mạnh mẽ nhưng thiếu thốn thuộc địa, thị trường và nguồn nguyên liệu.
Sự mâu thuẫn này đã trở nên không thể giải quyết bằng con đường hòa bình, dẫn đến cuộc chạy đua vũ trang quyết liệt và cuối cùng là nguyên nhân sâu xa dẫn đến Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918), nhằm mục đích phân chia lại thế giới và thị trường một cách "công bằng" hơn.
