Mình sẽ tổng hợp những nhân vật có tư tưởng triết học lớn nhất phương Đông, theo từng dòng/phái tư tưởng cho bạn dễ nhớ:
🧠 1. Nho gia (儒家 – Nho giáo)
| Nhân vật | Đặc điểm nổi bật |
|---|---|
| Khổng Tử (孔子) | Sáng lập Nho giáo; đề cao lễ nghĩa, nhân ái, chính danh, tu thân – tề gia – trị quốc – bình thiên hạ. |
| Mạnh Tử (孟子) | Khẳng định tính thiện của con người; nhấn mạnh quyền lợi và giá trị của dân. |
| Tuân Tử (荀子) | Ngược với Mạnh Tử: chủ trương tính người vốn ác, cần giáo dục, nghiêm trị bằng pháp luật. |
| Đổng Trọng Thư (董仲舒) | Phát triển thuyết "Thiên nhân cảm ứng", kết hợp Nho giáo với tín ngưỡng thiên đạo, làm nền cho Hán Nho chính thống. |
🌿 2. Đạo gia (道家 – Đạo giáo)
| Nhân vật | Đặc điểm nổi bật |
|---|---|
| Lão Tử (老子) | Sáng lập Đạo gia; tư tưởng Đạo, Vô vi, thuận tự nhiên. |
| Trang Tử (莊子) | Đẩy mạnh triết lý tự do tuyệt đối, sống thuận tự nhiên, coi sống chết như gió mây. |
| Liệt Tử (列子) | Dùng các câu chuyện ngụ ngôn để diễn đạt sự vận động tự nhiên và lý tưởng sống an nhiên. |
⚖️ 3. Pháp gia (法家 – Pháp trị)
| Nhân vật | Đặc điểm nổi bật |
|---|---|
| Thương Ưởng (商鞅) | Cải cách Luật pháp nghiêm khắc, biến nước Tần thành cường quốc. |
| Hàn Phi Tử (韓非子) | Tổng hợp Pháp gia, đưa ra lý thuyết cai trị dựa trên "Pháp – Thuật – Thế" (Luật pháp – Kỹ thuật trị quốc – Quyền lực). |
| Thân Bất Hại (申不害) | Phát triển kỹ thuật cai trị bằng tổ chức, cơ chế. |
☸️ 4. Phật giáo Ấn Độ (影響 phương Đông rất lớn)
| Nhân vật | Đặc điểm nổi bật |
|---|---|
| Thích Ca Mâu Ni (釋迦牟尼) | Sáng lập Phật giáo; thuyết Tứ Diệu Đế, Bát Chánh Đạo; mục tiêu giải thoát khỏi luân hồi. |
| Long Thụ (Nagarjuna – 龍樹) | Sáng lập Trung Quán luận (Madhyamaka), lý thuyết Tánh Không cực kỳ sâu sắc. |
| Vô Trước (Asanga – 無著) | Phát triển Duy thức học (Yogācāra) – vũ trụ là tâm thức. |
| Đạt Ma Tổ Sư (菩提達摩) | Đem Thiền tông từ Ấn Độ sang Trung Quốc, khởi đầu Thiền Phật giáo phương Đông. |
🏯 5. Các tư tưởng tổng hợp, đặc biệt khác
| Nhân vật | Đặc điểm nổi bật |
|---|---|
| Quỷ Cốc Tử (鬼谷子) | Thầy của các kỳ nhân về mưu lược, gián điệp, quân sự; pha trộn Đạo gia, Pháp gia, mưu thuật. |
| Chu Liêm Khê (Zhou Dunyi – 周濂溪) | Người đặt nền móng cho Tân Nho học (Tống Nho), triết lý về Thái Cực. |
| Trình Di, Trình Hạo (程頤, 程顥) | Phát triển lý học (Lý – Khí), kết hợp Nho giáo với siêu hình học vũ trụ. |
| Chu Hy (朱熹) | Đại sư Tống Nho, hệ thống hóa Tứ thư, ngũ kinh, ảnh hưởng cực lớn đến văn hóa Đông Á. |
🎯 Tóm lại:
| Dòng/phái | Đại diện tiêu biểu |
|---|---|
| Nho gia | Khổng Tử, Mạnh Tử, Tuân Tử |
| Đạo gia | Lão Tử, Trang Tử, Liệt Tử |
| Pháp gia | Thương Ưởng, Hàn Phi Tử |
| Phật giáo Ấn Độ | Thích Ca, Long Thụ, Vô Trước, Đạt Ma |
| Tư tưởng tổng hợp | Quỷ Cốc Tử, Chu Hy, Chu Liêm Khê |
📜 Một câu cô đọng dễ nhớ:
"Nho quản đạo đức, Đạo quản tự nhiên, Pháp quản quyền lực, Phật quản tâm linh."
