Cách thu ngân sách của Trung Quốc khác Mỹ thế nào?
Trung Quốc có quy mô kinh tế gần Mỹ, nhưng cách họ huy động thu ngân sách từ thu nhập cá nhân (TNCN) và bảo hiểm xã hội (BHXH) lại rất khác. Ta so sánh để thấy rõ:
1. Về thuế thu nhập cá nhân (TNCN)
-
Mỹ
-
Tỷ trọng TNCN trong tổng thu ngân sách >40%.
-
Hệ thống thuế lũy tiến rất mạnh, thu nhập cao bị đánh thuế tới 37% liên bang, cộng thêm thuế bang, thuế địa phương.
-
Cơ sở thu rất rộng vì gần như mọi người trưởng thành đều khai báo thu nhập và nộp thuế.
-
-
Trung Quốc
-
Tỷ trọng TNCN trong tổng thu ngân sách chỉ ~6–8%.
-
Thuế suất lũy tiến tối đa 45%, nhưng ngưỡng chịu thuế khá cao so với thu nhập trung bình → chỉ một số người thu nhập cao thực sự nộp nhiều.
-
Khu vực phi chính thức vẫn lớn (hàng trăm triệu lao động di cư, tiểu thương) → khó kiểm soát toàn diện.
-
Người dân Trung Quốc quen với thuế gián thu (VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt) nhiều hơn là nộp trực tiếp TNCN.
-
➡️ Trung Quốc không huy động ngân sách từ TNCN mạnh như Mỹ, mà tập trung vào VAT, thuế doanh nghiệp, thuế đất.
2. Về bảo hiểm xã hội (BHXH)
-
Mỹ
-
Có thuế an sinh xã hội (Social Security Tax) và Medicare Tax, bắt buộc mọi lao động chính thức.
-
Thu nhiều nhưng cũng chi nhiều cho lương hưu, y tế người già.
-
-
Trung Quốc
-
Có hệ thống BHXH khá nặng, gồm: hưu trí, y tế, thất nghiệp, tai nạn lao động, thai sản.
-
Tổng mức đóng (cả doanh nghiệp + người lao động) có nơi lên tới 40–45% quỹ lương (tùy địa phương).
-
Vấn đề: không đồng nhất giữa các tỉnh → khó khăn khi lao động di cư (ví dụ: công nhân từ nông thôn lên thành phố làm việc).
-
Nhiều doanh nghiệp nhỏ và lao động nhập cư né đóng vì chi phí cao.
-
➡️ Trung Quốc thu BHXH tương đối nhiều, nhưng không bao phủ toàn dân như Mỹ.
3. Về cấu trúc thu ngân sách
-
Mỹ: dựa nhiều vào thuế trực thu (TNCN, BHXH).
-
Trung Quốc: dựa nhiều vào thuế gián thu và đất đai:
-
VAT là nguồn thu lớn nhất (~30–35% ngân sách).
-
Thu từ quyền sử dụng đất chiếm tới 20–30% tổng thu ngân sách địa phương.
-
4. Lý do Trung Quốc không thể làm như Mỹ
-
Thu nhập bình quân vẫn thấp (2024: ~12.700 USD/người, chỉ bằng 1/6 Mỹ).
-
Bất bình đẳng vùng miền: thành phố lớn thu nhập cao, nông thôn rất thấp → nếu đánh thuế TNCN mạnh dễ gây bất công.
-
Kinh tế phi chính thức lớn: hàng trăm triệu người làm việc không hợp đồng.
-
Truyền thống chính sách: nhà nước ưu tiên “gián thu” (VAT, đất đai) hơn là “trực thu” để tránh phản ứng xã hội.
🔑 Kết luận
-
Mỹ: Thu ngân sách dựa nhiều vào TNCN + BHXH (thuế trực thu).
-
Trung Quốc: Dựa nhiều vào VAT + đất đai (thuế gián thu), còn TNCN chỉ đóng vai trò nhỏ.
-
Vì vậy, Trung Quốc KHÔNG làm được như Mỹ, ít nhất là trong vài thập kỷ tới, do thu nhập bình quân và hệ thống quản lý thu nhập chưa đủ bao phủ.
