Làm thế nào để nhiều người dân nghèo có thể tiếp cận nhà ở xã hội?
nhà ở xã hội (NOXH) chỉ thật sự “xã hội” khi người nghèo có cách tiếp cận phù hợp với túi tiền của họ. Nếu chỉ “bán” như hiện nay thì phần lớn công nhân, lao động thu nhập thấp không với tới được.
Đây là cách các nước (đặc biệt là Singapore, Hàn Quốc, Đức) đã làm – và Việt Nam có thể học:
1. Nhiều hình thức tiếp cận thay vì chỉ bán
(a) Thuê dài hạn giá rẻ
-
Nhà nước hoặc HDB xây → người dân trả tiền thuê hằng tháng (chỉ bằng 15–20% thu nhập).
-
Phù hợp cho công nhân, người di cư, người trẻ chưa ổn định.
-
Ví dụ: Singapore có Public Rental Flats; Đức có Sozialwohnung.
(b) Thuê – mua (Rent-to-Own)
-
Người dân thuê trong 5–10 năm, tiền thuê được tính vào một phần tiền mua.
-
Sau thời gian đó, họ có quyền chọn mua đứt căn hộ với giá ưu đãi.
-
Giúp người nghèo “dần dần sở hữu” thay vì phải vay nợ ngay.
(c) Mua trả góp 20–30 năm
-
Người lao động trả hàng tháng bằng 25–30% thu nhập (giống mô hình HDB Singapore).
-
Sử dụng quỹ tiết kiệm bắt buộc (CPF của Singapore) hoặc Quỹ BHXH/Quỹ NOXH ở Việt Nam.
2. Cơ chế vay ưu đãi phải đủ mạnh
-
Lãi suất cố định 3–5%/năm trong 20–30 năm, không bị “thả nổi” theo thị trường.
-
Vốn vay đến từ Ngân hàng Chính sách xã hội + Quỹ NOXH quốc gia + trái phiếu NOXH.
-
Giải ngân nhanh, không để dân phải chứng minh quá nhiều giấy tờ rườm rà.
3. Trợ cấp trực tiếp theo đối tượng
-
Học theo Singapore: người trẻ, gia đình mới cưới, có con nhỏ → được grant (trợ cấp trực tiếp) 100–200 triệu khi mua NOXH.
-
Giúp căn hộ 1 tỷ đồng giảm còn 700–800 triệu → vừa tầm với lương 8–10 triệu/tháng.
-
Trợ cấp đi thẳng cho người dân (không qua chủ đầu tư) → minh bạch, tránh bị “ăn chặn”.
4. Ai thuê, ai mua? – phân tầng rõ
-
Công nhân di cư, sinh viên, người nghèo nhất → ưu tiên thuê dài hạn.
-
Gia đình trẻ, thu nhập trung bình thấp → ưu tiên thuê – mua.
-
Người có việc làm ổn định (công chức, công nhân lâu dài) → có thể mua trả góp.
5. Ví dụ minh họa tại Việt Nam (giả định)
-
Một công nhân lương 8 triệu/tháng:
-
Thuê NOXH: 1,5 triệu/tháng.
-
Thuê – mua: 3 triệu/tháng, sau 10 năm được quyền mua.
-
Mua trả góp: 4–5 triệu/tháng trong 20 năm.
-
✅ Kết luận:
Muốn NOXH thành công, Việt Nam không thể chỉ “bán rẻ” như hiện nay. Phải có 3 trụ cột song song: Thuê – Thuê mua – Mua trả góp, cộng với vay ưu đãi + trợ cấp trực tiếp. Khi đó, ngay cả người lương 7–10 triệu/tháng cũng có cơ hội thật sự để “an cư”.
