Nếu dữ trự ngoại hối cạn kiệt thì sẽ ảnh hưởng tới dân chúng như thế nào?
Câu hỏi này rất quan trọng vì dự trữ ngoại hối chính là “lá chắn” bảo vệ ổn định vĩ mô. Nếu dự trữ ngoại hối cạn kiệt (rơi xuống mức cực thấp, ví dụ < 2 tháng nhập khẩu), tác động tới người dân sẽ xuất hiện ở nhiều tầng nấc, cả trực tiếp lẫn gián tiếp:
1. Ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống dân chúng
-
Tỷ giá tăng mạnh (VND mất giá nhanh):
-
Giá hàng nhập khẩu (xăng dầu, thuốc, thiết bị y tế, điện thoại, máy tính…) leo thang.
-
Lạm phát “nhập khẩu” → người dân thấy chi phí sinh hoạt hàng ngày (xăng, điện, sữa, thuốc) tăng nhanh.
-
-
Thiếu hụt hàng hóa nhập khẩu thiết yếu:
-
Nếu không mua được USD, doanh nghiệp nhập khẩu có thể ngừng hoặc giảm cung ứng xăng dầu, phân bón, thuốc men.
-
Có thể xảy ra hiện tượng “xếp hàng mua” hoặc “tem phiếu ẩn” trên thị trường nếu khan hiếm nghiêm trọng.
-
-
Niềm tin vào VND suy giảm:
-
Người dân găm giữ USD, vàng, bất động sản… thay vì giữ tiền Việt.
-
Tạo vòng xoáy mất giá – càng găm giữ ngoại tệ thì VND càng yếu.
-
2. Ảnh hưởng gián tiếp qua nền kinh tế
-
Lạm phát cao → tiền tiết kiệm VND mất giá trị thực, thu nhập thực tế của người làm công bị co lại.
-
Lãi suất tăng vọt (nếu NHNN buộc phải nâng lãi để giữ vốn trong nước):
-
Người dân đi vay (mua nhà, mua xe, vốn kinh doanh nhỏ) sẽ bị gánh nặng nợ.
-
Thanh khoản bất động sản giảm mạnh, nhiều hộ gia đình vay mua nhà có thể bị “kẹt vốn”.
-
-
Thất nghiệp, thu nhập giảm:
-
Doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu đứt gãy, chi phí tăng cao → cắt giảm sản xuất, sa thải lao động.
-
Xuất khẩu có thể được lợi nhờ VND yếu, nhưng nếu thiếu nguyên liệu nhập khẩu thì sản xuất vẫn tắc nghẽn.
-
-
Bất ổn xã hội tiềm ẩn:
-
Giá cả leo thang, thu nhập giảm, thất nghiệp tăng → dễ dẫn tới bất mãn xã hội.
-
Tâm lý bất ổn khiến người dân ồ ạt mua ngoại tệ, vàng, càng làm thị trường căng thẳng.
-
3. Các “dấu hiệu cảnh báo” người dân sẽ cảm nhận rõ
-
Xăng dầu tăng giá liên tục, có thể khan hiếm.
-
Giá thuốc, thiết bị y tế, hàng điện tử tăng mạnh.
-
Ngân hàng hạn chế bán USD cho cá nhân/doanh nghiệp.
-
Tỷ giá chợ đen vượt xa ngân hàng (ví dụ >10% chênh lệch).
-
Tin đồn, tâm lý “chạy sang USD, vàng” lan rộng.
4. Kinh nghiệm quốc tế (để hình dung)
-
Sri Lanka 2022: dự trữ ngoại hối cạn kiệt, không đủ nhập khẩu nhiên liệu → mất điện diện rộng, người dân phải xếp hàng hàng giờ để mua xăng.
-
Argentina nhiều lần: VND mất giá nhanh (peso ở đó), lạm phát >100% → người dân chỉ còn cách giữ USD và đổi chợ đen.
5. Tóm lại
Nếu dự trữ ngoại hối cạn kiệt:
-
Người dân chịu trực tiếp qua lạm phát, khan hiếm hàng nhập khẩu, chi phí sinh hoạt tăng cao.
-
Gián tiếp chịu tác động qua thất nghiệp, thu nhập giảm, gánh nặng nợ tăng.
-
Nguy cơ bất ổn xã hội tăng lên nếu niềm tin vào VND suy giảm mạnh.
