Nếu thuế Mỹ đánh Việt Nam khoảng 20% thì xuất khẩu đi Mỹ giảm bao nhiêu %?

Ngắn gọn trước: không có con số “chắc chắn” — giảm bao nhiêu phụ thuộc vào mức độ pass-through của thuế vào giá xuất khẩu, độ nhạy cầu (elasticity) từng sản phẩm, khả năng chuyển kênh/nước đến thay thế, và thời gian (ngắn hạn so với dài hạn). Nhưng ta có thể ước lượng hợp lý bằng cả lý thuyết và bằng chứng thực tế.

Cách tính nhanh (logic)

Nếu Mỹ áp thuế 20% lên một dòng hàng, giá bán nhập khẩu vào Mỹ sẽ tăng (giả sử thuế được chuyển hết cho người mua Mỹ). Thay đổi lượng xuất khẩu ≈ −(elasticity) × (thay đổi giá %).
Ví dụ:

• Nếu elasticity = 1 → giảm ≈ 20%.

• Nếu elasticity = 2 → giảm ≈ 40%.

• Nếu elasticity = 0.5 → giảm ≈ 10%.

• Nếu elasticity = 4 → giảm ≈ 80%.

(Elasticity ở đây = độ co giãn của khối lượng nhập khẩu theo giá nhập; các nghiên cứu cho thấy elasticities rất biến động theo hàng hóa và thị trường). 

Các ước tính thực tế / bằng chứng gần đây

• Các nghiên cứu tổng quát tìm elasticities sản phẩm-cấp (tariff-based) có median ~4.4 nhưng phân bố rất rộng — nghĩa là một số nhóm hàng rất nhạy giá, một số lại ít nhạy. Điều này khiến kết quả cho từng mặt hàng khác nhau lớn.

• Trong thực tế 2025 có ví dụ áp thuế thực tế: báo chí trích dẫn ước tính của Liên Hợp Quốc / UNDP rằng các sắc thuế Hoa Kỳ/biện pháp với Việt Nam có thể làm giảm khoảng 19% (≈25 tỷ USD) giá trị xuất khẩu sang Mỹ — đây là ước tính thực tế cho gói biện pháp cụ thể, không phải phép tính tuyến tính đơn giản 20%×elasticity.

Vậy kết luận ra con số nào cho Việt Nam nếu Mỹ đánh 20%?

• Khoảng hợp lý nhanh: với một mức thuế đồng đều 20%, nhiều mặt hàng tiêu dùng và hàng may mặc, giày dép, đồ da (thường nhạy giá) có thể giảm từ ~20% đến 50% về khối lượng trong ngắn hạn; trong dài hạn có thể giảm hơn nếu các nhà mua tìm nguồn thay thế bền vững. Hàng hóa có độ phân biệt cao, hợp đồng dài hạn, hoặc có ít nguồn thay thế có thể giảm ít hơn (dưới 20%). Hàng có thể dễ chuyển nguồn (ví dụ sản xuất dễ dời sang nước khác) có thể giảm rất mạnh. (Khoảng này dựa trên các nghiên cứu về elasticities và quan sát thực tế 2025). 

Yếu tố làm kết quả thực tế khác với tính toán:

1. Không phải thuế nào cũng chuyển 100% sang giá (pass-through < 100%). Nhà xuất khẩu có thể chấp nhận giảm lợi nhuận một phần để giữ thị phần.

2. Chuyển nguồn và chuỗi cung ứng: khách mua Mỹ có thể chuyển đơn sang các nước khác (Ấn Độ, Bangladesh, Cambodia, Mexico), làm giảm xuất khẩu Việt nhanh hơn.

3. Các biện pháp bù đắp: miễn thuế cho một số mặt hàng, quota, hoặc doanh nghiệp thiết lập nhà máy tại nước thứ ba/US để né thuế.

4. Tác động lan tỏa tới ngành phụ: nếu thuế nhắm vào đầu chuỗi (ví dụ linh kiện), tác động tới giá trị chuỗi hoàn chỉnh có thể phức tạp.

5. Thời gian: ngắn hạn (vài tháng) → giảm do đơn hàng hủy/hoãn; dài hạn (1–2 năm) → doanh nghiệp có thể tái cấu trúc, giảm thiểu tổn thất.

Ví dụ minh họa số học

• Giả sử mặt hàng A có elasticity = 1.5 và thuế 20% được chuyển hết → giảm ≈ 30% khối lượng.

• Mặt hàng B (hàng có thương hiệu, ít thay thế) elasticity = 0.6 → giảm ≈ 12%.

• Mặt hàng C (hàng dễ dời nguồn), elasticity = 3 → giảm ≈ 60%.

Khuyến nghị cho doanh nghiệp xuất khẩu Việt

1. Phân loại theo hàng hóa: ước lượng elasticity từng dòng hàng của bạn (nhạy/ít nhạy).

2. Đa dạng thị trường: đẩy mạnh xuất sang EU, Nhật, Hàn, ASEAN để bù đắp.

3. Tối ưu chuỗi cung ứng & nội địa hóa: giảm tỉ lệ nội dung nhập khẩu có xuất xứ từ nước bị đánh thuế (để né quy tắc nguồn gốc gây thuế).

4. Thương lượng giá & biện pháp tài chính: điều chỉnh giá, cải thiện hiệu suất để giữ lợi nhuận; dùng hợp đồng hedging nếu cần.

5. Xem xét FDI/đầu tư gần khách hàng: đặt nhà máy gần Mỹ (Mexico, Mỹ) hoặc liên doanh để tránh thuế.

6. Lobby & chính sách: phối hợp với hiệp hội để tìm miễn giảm/đàm phán thương mại.