Phong trào Cần Vương chống giặc Pháp

Phong trào Cần Vương chống giặc Pháp

Phong trào Cần Vương là một phong trào yêu nước tiêu biểu cuối thế kỷ XIX ở Việt Nam, diễn ra từ năm 1885 đến 1896, do các văn thân, sĩ phu và nghĩa quân yêu nước phát động nhằm ủng hộ vua Hàm Nghi chống thực dân Pháp, sau khi kinh thành Huế thất thủ.

---

🛡️ 1. Tên gọi “Cần Vương” là gì?

• “Cần Vương” (勤王) nghĩa là “phò vua”, tức giúp vua chống ngoại xâm, cứu nước.

• Sau khi Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi rút khỏi kinh thành Huế và ra chiếu Cần Vương ngày 13/7/1885, các địa phương đồng loạt hưởng ứng.

---

📅 2. Diễn biến chính

Giai đoạn 1 (1885–1888): Dưới danh nghĩa vua Hàm Nghi

• Hàng trăm cuộc khởi nghĩa nổ ra ở khắp Trung – Bắc – Nam.

• Vua Hàm Nghi bị bắt năm 1888, phong trào suy yếu về mặt danh nghĩa.

Giai đoạn 2 (1889–1896): Phong trào kháng chiến không cần danh nghĩa triều đình

• Các thủ lĩnh tiếp tục chiến đấu dù không còn hiệu triệu từ vua.

• Các nghĩa quân chiến đấu lâu dài như:
  – Phan Đình Phùng (Hà Tĩnh – Nghệ Tĩnh)
  – Nguyễn Thiện Thuật (Bãi Sậy – Hưng Yên)
  – Đinh Công Tráng (Ba Đình – Thanh Hóa)
  – Hoàng Hoa Thám (Yên Thế – Bắc Giang, kéo dài tới 1913)

---

👤 3. Lực lượng tham gia

• Văn thân – Sĩ phu: những người đỗ đạt trong khoa cử, yêu nước, coi việc giúp vua là trách nhiệm.

• Nông dân – Dân binh: hưởng ứng tự nguyện, nuôi giấu và chiến đấu cùng nghĩa quân.

• Một số địa chủ, hào mục, cựu binh triều Nguyễn.

---

⚔️ 4. Tính chất của phong trào

• Yêu nước, chống xâm lược.

• Kết hợp tư tưởng trung quân – dân tộc độc lập.

• Dù bị đàn áp, nhưng góp phần giữ lửa kháng chiến và tạo nền móng cho phong trào cách mạng sau này như Đông Du, Duy Tân, Việt Nam Quốc Dân Đảng, và Đảng Cộng sản Việt Nam.

---

📜 5. Ý nghĩa lịch sử

• Khẳng định tinh thần bất khuất của dân tộc dù vua triều đình đầu hàng.

• Lan tỏa ý thức quốc gia – dân tộc đến khắp các tầng lớp xã hội.

• Gắn kết trí thức và quần chúng trong cùng một mục tiêu: chống ngoại xâm, giữ nước.

---

🧭 Những nhân vật tiêu biểu của phong trào Cần Vương

Nguyễn Cao (1837–1887) là một sĩ phu yêu nước ở Bắc Kỳ, thuộc phong trào kháng Pháp giai đoạn đầu, và gắn bó với tinh thần của phong trào Cần Vương, nhưng không trực tiếp hoạt động dưới danh nghĩa chính thức của Cần Vương.

---

✅ Cụ thể:

1. Về thời điểm:

• Nguyễn Cao khởi nghĩa và chiến đấu mạnh mẽ trong những năm từ 1873 đến 1887, đặc biệt sau khi Pháp chiếm Bắc Kỳ lần 2 (1883–1884).

• Phong trào Cần Vương nổ ra từ năm 1885 (sau sự kiện kinh thành Huế thất thủ và chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi).

⇒ Vì vậy, Nguyễn Cao là người đi trước phong trào Cần Vương, nhưng khi Cần Vương bùng nổ, ông vẫn đang chiến đấu ở Bắc Kỳ và về tư tưởng là đồng hành.

---

2. Về tính chất:

• Ông là một trong số sĩ phu kháng Pháp tiêu biểu vùng Bắc Bộ, giống như:

  • Nguyễn Thiện Thuật (Bãi Sậy – Hưng Yên)

  • Phan Đình Phùng (Hà Tĩnh – trung tâm Cần Vương miền Trung)

⇒ Về tư tưởng, Nguyễn Cao hoàn toàn thuộc về hệ sĩ phu Cần Vương: yêu nước, chống Pháp, không theo triều đình đầu hàng, coi trọng "trung quân ái quốc" nhưng sẵn sàng hành động độc lập vì dân tộc.

---

3. Về danh nghĩa tổ chức:

• Nguyễn Cao không phải là người trực tiếp nhận lệnh hay chỉ đạo từ vua Hàm Nghi hay Tôn Thất Thuyết, nên về hình thức ông không thuộc “Cần Vương chính thống”.

• Tuy nhiên, ông thuộc nhóm nghĩa quân địa phương độc lập, gắn bó về lý tưởng và thời kỳ với phong trào này.

---

🎯 Kết luận:

Nguyễn Cao thuộc phong trào kháng Pháp tự phát – tiền thân và đồng hành với Cần Vương, có thể xếp vào nhóm "sĩ phu Cần Vương Bắc Kỳ không chính thức", tiêu biểu cho tinh thần:

"Không đợi triều đình hiệu triệu mới yêu nước – mà tự giác đứng lên khi non sông bị xâm lăng."