Tại sao Mỹ không ép được Trung Quốc giống Nhật năm xưa?

Tại sao Mỹ không ép được Trung Quốc giống Nhật năm xưa?

Mỹ từng ép Nhật thành công (Hiệp định Plaza 1985), nhưng với Trung Quốc hiện nay, tình thế hoàn toàn khác. Ta có thể chia phân tích ra 2 phần: Mỹ có thể làm gì và giới hạn quyền lực Mỹ với Trung Quốc.

---

1. Mỹ có thể làm gì để gây sức ép với Trung Quốc?

(1) Áp thuế và rào cản thương mại

• Từ thời Trump (2018), Mỹ đã đánh thuế cao lên hàng trăm tỷ USD hàng hóa Trung Quốc.

• Chính quyền Biden tiếp tục duy trì và mở rộng, đặc biệt trong lĩnh vực chip, AI, xe điện, năng lượng tái tạo.

(2) Kiểm soát công nghệ

• Mỹ cấm bán chip bán dẫn tiên tiến, máy quang khắc (ASML), phần mềm thiết kế chip (EDA) cho Trung Quốc.

• Hạn chế Huawei, ZTE, TikTok, WeChat… → bóp nghẹt khả năng Trung Quốc tiếp cận công nghệ lõi.

(3) Liên minh và bao vây chiến lược

• Mỹ kéo Nhật, Hàn, EU, Ấn Độ, Úc vào chuỗi “China+1”.

• Thành lập các liên minh công nghệ (Chip 4, AUKUS, Quad) để giảm phụ thuộc Trung Quốc.

(4) Gây sức ép tài chính – tiền tệ

• USD vẫn là đồng tiền dự trữ toàn cầu, Mỹ có thể kiểm soát hệ thống thanh toán quốc tế (SWIFT, IMF, WB).

• Nếu căng thẳng, Mỹ có thể cấm vận tài chính giống như với Nga.

(5) Đòn bẩy địa chính trị – an ninh

• Mỹ tăng cường hiện diện quân sự ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

• Hỗ trợ Đài Loan, Biển Đông, liên minh với Nhật – Hàn để kiềm chế Trung Quốc.

---

2. Giới hạn quyền lực Mỹ với Trung Quốc

Tuy nhiên, khác với Nhật thập niên 1980, Trung Quốc có nhiều “lá chắn”:

(1) Kinh tế quá lớn để Mỹ ép đơn phương

• Trung Quốc là nền kinh tế thứ 2 thế giới, “công xưởng toàn cầu”.

• Mỹ và EU vẫn phụ thuộc nhập khẩu từ Trung Quốc (linh kiện, đất hiếm, pin, hàng tiêu dùng).

• Không thể “ép buộc” dễ dàng như Nhật trước đây.

(2) Không phụ thuộc an ninh vào Mỹ

• Nhật dựa vào “ô dù hạt nhân” Mỹ, còn Trung Quốc có quân đội mạnh, hạt nhân, tên lửa siêu vượt âm.

• Mỹ không có đòn bẩy an ninh để ép Trung Quốc.

(3) Dự trữ ngoại hối khổng lồ

• Trung Quốc nắm trên 3.000 tỷ USD dự trữ ngoại hối (lớn nhất thế giới).

• Nắm giữ nhiều trái phiếu chính phủ Mỹ → có thể dùng làm đòn bẩy.

(4) Quốc tế hóa Nhân dân tệ

• Dù USD vẫn thống trị, nhưng Trung Quốc thúc đẩy thanh toán bằng CNY (BRICS, Trung Đông, Nga, ASEAN).

• Giảm dần khả năng Mỹ “vũ khí hóa USD” với Trung Quốc.

(5) Chính sách kiểm soát trong nước

• Trung Quốc quản lý chặt dòng vốn, thị trường tài chính chưa mở hoàn toàn → Mỹ khó “đánh” qua kênh tài chính như với Nhật.

---

3. Kết luận

• Với Nhật 1985: Mỹ dễ ép vì Nhật phụ thuộc an ninh, kinh tế và tài chính vào Mỹ.

• Với Trung Quốc hiện tại: Mỹ có thể gây sức ép mạnh (thuế, công nghệ, liên minh, tài chính) nhưng không thể ép Trung Quốc nâng giá Nhân dân tệ hay thay đổi mô hình phát triển theo ý Mỹ.

• Hai bên đang ở thế đối đầu dài hạn – cạnh tranh hệ thống, chứ không phải quan hệ đồng minh như Mỹ–Nhật.

Dưới đây là bảng so sánh hai bối cảnh: “Mỹ ép Nhật 1985” (Hiệp định Plaza) vs “Mỹ đối phó Trung Quốc 2025”:

👉 Kết luận:

• Với Nhật 1985, Mỹ thắng tuyệt đối vì Nhật lệ thuộc cả an ninh lẫn thị trường.

• Với Trung Quốc 2025, Mỹ khó lặp lại Plaza Accord vì Trung Quốc có sức mạnh độc lập, đa cực, và đã chuẩn bị chiến lược dài hạn để giảm ảnh hưởng Mỹ.