Tại sao Mỹ là siêu cường khó đánh bại thời điểm này?
Vị thế siêu cường của Mỹ khó phá giải vì Mỹ sở hữu sức mạnh toàn diện, không chỉ dựa vào một yếu tố riêng lẻ. Ta có thể tóm gọn thành 5 trụ cột chính mà gần như chưa quốc gia nào hội đủ để thay thế Mỹ:
-
Sức mạnh kinh tế
-
Mỹ vẫn chiếm ~25% GDP toàn cầu (tính theo danh nghĩa).
-
USD thống trị thương mại, dự trữ ngoại hối và thị trường vốn.
-
Thị trường Mỹ là “máy tiêu thụ” khổng lồ, khiến hầu hết các nền kinh tế đều phụ thuộc.
-
-
Sức mạnh tài chính – tiền tệ
-
Hệ thống ngân hàng, quỹ đầu tư, IMF, World Bank đều gắn chặt với Mỹ.
-
USD không chỉ là phương tiện thanh toán, mà còn là tài sản trú ẩn an toàn trong khủng hoảng (vàng và USD là nơi dòng tiền chạy vào).
-
-
Sức mạnh công nghệ – sáng tạo
-
Silicon Valley, Big Tech (Apple, Google, Microsoft, Nvidia, OpenAI…).
-
Chiếm lĩnh các công nghệ lõi: chip, AI, vũ khí công nghệ cao, không gian, sinh học.
-
Dẫn dắt chuẩn mực công nghệ toàn cầu (AI, internet, bán dẫn).
-
-
Sức mạnh quân sự – địa chính trị
-
Hệ thống căn cứ toàn cầu (800+ căn cứ, hiện diện ở mọi châu lục).
-
Hải quân Mỹ kiểm soát các tuyến vận tải biển chiến lược.
-
Liên minh NATO, AUKUS, QUAD bảo đảm vòng vây an ninh.
-
-
Sức mạnh mềm và thể chế
-
Văn hóa Mỹ (phim Hollywood, nhạc pop, thời trang, thể thao) vẫn áp đảo.
-
Hệ thống giáo dục top đầu (Harvard, MIT, Stanford).
-
Giá trị “tự do, dân chủ, nhân quyền” dù có tranh cãi nhưng vẫn là chuẩn tham chiếu quốc tế.
-
Ngôn ngữ tiếng Anh là ngôn ngữ quốc tế.
-
👉 Vì vậy, nếu Trung Quốc hay bất kỳ quốc gia nào muốn “phá thế siêu cường Mỹ”, thì không thể chỉ dựa vào vàng, tài nguyên hay thương mại. Họ phải:
-
Xây dựng sức mạnh toàn diện (từ kinh tế, quân sự, công nghệ, văn hóa, tài chính).
-
Tạo lập hệ thống liên minh quốc tế bền chặt thay vì bị nghi ngờ và kiềm chế.
-
Đưa Nhân dân tệ thành đồng tiền được tin tưởng và chấp nhận rộng rãi (cần tự do hóa tài chính, điều mà Trung Quốc lại sợ mất kiểm soát).
Nói cách khác, Mỹ mạnh vì tập hợp đủ 5 trụ cột cùng lúc. Trung Quốc hiện có thế mạnh kinh tế, tài nguyên, sản xuất, nhưng thiếu sức mạnh mềm, công nghệ lõi, hệ thống liên minh và đồng tiền toàn cầu.
VIỆT NAM CÓ THỂ HỌC HỎI GÌ TỪ SIÊU CƯỜNG MỸ?
Việt Nam có thể học hỏi gì từ Mỹ để bước vào vị trí nước siêu cường?
Việt Nam muốn hướng tới vị trí siêu cường (dù xa hay gần) thì có thể học được từ Mỹ nhiều điều, không phải sao chép nguyên xi, mà là rút ra tinh thần và cách tổ chức. Mình tóm gọn thành 6 bài học lớn:
1. Xây dựng sức mạnh kinh tế – tài chính
-
Mỹ trở thành siêu cường vì họ đặt nền tảng kinh tế công nghiệp – dịch vụ – tài chính toàn cầu.
-
Việt Nam cần:
-
Chuyển đổi từ nền kinh tế dựa vào nhân công rẻ → kinh tế công nghệ cao, tri thức, sáng tạo.
-
Phát triển thị trường vốn – tài chính minh bạch, hướng tới một trung tâm tài chính khu vực (giống Singapore, Hồng Kông).
-
Chủ động xuất khẩu chất xám chứ không chỉ xuất khẩu hàng hóa giá rẻ.
-
2. Đầu tư vào công nghệ và sáng tạo
-
Mỹ dẫn đầu vì có Silicon Valley và tinh thần khởi nghiệp đổi mới.
-
Việt Nam có thể xây dựng:
-
Các đặc khu công nghệ – đổi mới sáng tạo, tập trung trí tuệ trẻ.
-
Chính sách khuyến khích AI, năng lượng sạch, vũ trụ, y sinh, quốc phòng công nghệ cao.
-
Biến giáo dục STEM thành xương sống từ phổ thông → đại học → nghiên cứu.
-
3. Quốc phòng và an ninh
-
Mỹ kiểm soát đại dương và không gian, nên mới duy trì vị thế.
-
Việt Nam không cần (và chưa thể) trở thành siêu cường quân sự kiểu Mỹ, nhưng có thể:
-
Phát triển quốc phòng công nghệ cao, thông minh, phi đối xứng (hải quân nhỏ nhưng hiện đại, tên lửa, phòng thủ mạng, vệ tinh).
-
Tăng cường ngoại giao quốc phòng để vừa răn đe, vừa hợp tác (giữ vị thế trung tâm trong ASEAN).
-
4. Sức mạnh mềm và văn hóa
-
Mỹ khiến thế giới nghe theo không chỉ vì bom, mà vì phim Hollywood, nhạc pop, bóng rổ NBA, McDonald’s, iPhone.
-
Việt Nam có lợi thế:
-
Văn hóa ẩm thực (phở, nem, cà phê…).
-
Truyền thống lịch sử – anh hùng dân tộc.
-
Âm nhạc, phim ảnh, du lịch, võ thuật (võ cổ truyền, Vovinam).
-
Có thể xuất khẩu văn hóa Việt thành thương hiệu toàn cầu, giống Hàn Quốc với K-pop, Nhật với anime.
-
5. Hệ thống đồng minh và ngoại giao
-
Mỹ mạnh vì có NATO, AUKUS, QUAD, liên minh trải khắp thế giới.
-
Việt Nam có thể học:
-
Không chỉ “đi dây” giữa các cường quốc, mà dẫn dắt khu vực bằng vai trò trung tâm ASEAN.
-
Xây dựng các “liên minh mềm” về kinh tế – công nghệ – giáo dục (thay vì quân sự thuần túy).
-
Đưa Việt Nam thành “quốc gia cầu nối” Đông – Tây, Nam – Bắc.
-
6. Thể chế và khát vọng quốc gia
-
Mỹ thành công vì có hệ thống thể chế khuyến khích cạnh tranh, sáng tạo, tự do tư tưởng, và một giấc mơ Mỹ khiến mọi người khát vọng vươn lên.
-
Việt Nam cần:
-
Cải cách thể chế để minh bạch, công bằng, khuyến khích sáng tạo.
-
Nuôi dưỡng “giấc mơ Việt Nam” – một lý tưởng đoàn kết dân tộc, đưa đất nước mạnh giàu, không chỉ vì lợi ích cá nhân.
-
Đầu tư vào giáo dục tinh hoa + bình dân, đào tạo thế hệ có năng lực toàn cầu.
-
👉 Tóm lại, Việt Nam có thể học Mỹ ở tư duy toàn diện: không chỉ kinh tế hay quân sự, mà là tổ hợp 5 sức mạnh (kinh tế, công nghệ, quân sự, văn hóa, ngoại giao) và một thể chế khuyến khích sáng tạo + khát vọng dân tộc.
