Tại sao Nobel lại không trao giải thưởng toán học?

Tại sao Nobel lại không trao giải thưởng toán học?

Câu hỏi này khá nổi tiếng vì nhiều người thắc mắc tại sao giải Nobel không có giải Toán học, trong khi Nobel để lại rất nhiều quỹ cho các lĩnh vực khác. Nguyên nhân được các nhà sử học và nghiên cứu giải thích như sau:

1. Không đề cập trong di chúc

• Trong di chúc 1895, Alfred Nobel chỉ nêu ra 5 lĩnh vực giải thưởng:

  1. Vật lý

  2. Hóa học

  3. Y học (Sinh lý học / y học lâm sàng)

  4. Văn học

  5. Hòa bình

• Ông không bao giờ nhắc đến Toán học.

• Nguyên nhân chính xác Nobel không nói tới toán vẫn không rõ ràng, vì ông không để lại ghi chép nào giải thích cụ thể.

2. Một số giả thuyết phổ biến

1. Toán học ít ứng dụng thực tế vào đời sống lúc đó

   • Nobel là người rất thực dụng, quan tâm đến phát minh, công nghệ, hóa học, y học, và các lĩnh vực có thể “lợi ích cho nhân loại” trực tiếp.

   • Toán học thuần túy thời đó ít thấy ứng dụng thực tế trực tiếp, nên có thể Nobel không thấy phù hợp với mục đích của quỹ.

2. Cạnh tranh cá nhân hoặc lý do tình cảm

   • Có giai thoại Nobel có mối quan hệ không tốt với một nhà toán học Thụy Điển, có tên là Gösta Mittag-Leffler, nhưng hầu hết nhà nghiên cứu coi đây chỉ là truyền thuyết.

   • Không có bằng chứng thuyết phục cho thấy thù hận cá nhân là lý do chính.

3. Đã có giải toán riêng ở Thụy Điển / châu Âu

   • Thời đó các giải thưởng toán học (ví dụ Prix Poincaré, giải thưởng trong các hội toán học châu Âu) đã tồn tại, Nobel có thể coi toán học không cần giải thưởng riêng trong quỹ Nobel.

3. Hậu quả

• Vì không có giải toán, Nobel Foundation không trao giải Toán học.

• Thay vào đó, Quỹ các nhà toán học Thụy Điển (Institut Mittag-Leffler, Fields Medal, Abel Prize) được lập sau này (thế kỷ 20) để bù đắp.

  • Abel Prize (Na Uy, 2001–nay) được xem như “Nobel Toán học” vì cấu trúc, giải pháp và uy tín tương tự Nobel.

Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giữa các giải Nobel, Abel Prize và Fields Medal, để thấy rõ cách Toán học được tưởng thưởng thay vì Nobel:

💡 Nhận xét:

1. Toán học không có Nobel vì Alfred Nobel không nhắc đến trong di chúc.

2. Abel Prize ra đời gần đây (2001) để lấp khoảng trống này, mức giải thưởng tiền mặt lớn, trao cho mọi độ tuổi, uy tín tương đương Nobel trong toán học.

3. Fields Medal tập trung vào tài năng trẻ (<40 tuổi), mang tính “khích lệ” hơn là trao cho cả sự nghiệp.

4. Tổng thể, Abel + Fields là cách cộng đồng quốc tế tưởng thưởng cho toán học thay vì Nobel.