Tại sao phổ thông Mỹ kém nhưng Đại học lại nổi trổi? Có phải dân nhập cư tinh hoa giúp sức?

Người Mỹ “học kém, lười biếng” nhưng tại sao Mỹ vẫn đứng đầu thế giới về khoa học – công nghệ? Có phải nhờ nhập cư người tài?

1. Thực tế về “người Mỹ học kém”

Xếp hạng phổ thông: Trong các kỳ PISA (đo lường Toán – Khoa học – Đọc hiểu), học sinh Mỹ thường không đứng top (thường ở nhóm 20–30 thế giới), kém xa Singapore, Nhật, Hàn Quốc, Trung Quốc.
Văn hóa học đường: Học sinh Mỹ phổ thông được khuyến khích tự do, năng động, chú trọng thể thao, hoạt động xã hội → ít luyện thi, ít “cày học” như châu Á.
Do đó, nếu so thuần về học thuật cơ bản (Toán, Lý, Hóa) thì nhiều người Mỹ “trung bình” hơn học sinh châu Á.

Học sinh phổ thông: học thoải mái hơn, ít áp lực thi cử.
Sinh viên đại học: không lười, vì phải tự học rất nhiều. Đại học Mỹ yêu cầu đọc hàng trăm trang tài liệu mỗi tuần, làm project, research paper, thuyết trình. Ai lười sẽ bị đuổi hoặc không qua môn.
Xã hội Mỹ: trọng năng suất và kết quả → nếu “lười thật” thì khó tồn tại trong môi trường cạnh tranh cao.

Đúng là Mỹ hưởng lợi rất lớn từ nhập cư người tài:
- Nhiều nhà khoa học, kỹ sư, doanh nhân thành đạt ở Mỹ là người nhập cư hoặc con cháu nhập cư (Einstein – gốc Đức, Sergey Brin – Google – gốc Nga, Elon Musk – gốc Nam Phi…).
- Hơn 40% công ty Fortune 500 được sáng lập bởi người nhập cư hoặc con cái họ.
- Các phòng lab, viện nghiên cứu Mỹ có rất nhiều tiến sĩ gốc Ấn, Trung, Hàn, Việt…
Mỹ có hệ thống mở: thu hút nhân tài toàn cầu, tạo môi trường để họ phát huy. Đây là lợi thế mà Nhật, Hàn, Trung chưa làm được ở mức đó.

Không hẳn. Người Mỹ bản địa có thế mạnh ở:
- Tư duy sáng tạo – dám nghĩ dám làm (startup, sáng chế, nghệ thuật).
- Kỹ năng lãnh đạo, tổ chức, truyền thông.
- Môi trường nuôi dưỡng sáng tạo: từ bé được khuyến khích thuyết trình, tranh luận, thử nghiệm.
Nếu so thi học sinh giỏi Toán thì người Mỹ thua châu Á; nhưng nếu so ai biến ý tưởng thành công nghệ, công ty, sản phẩm toàn cầu, Mỹ lại dẫn đầu.

Phổ thông Mỹ: học thuật trung bình, nhiều học sinh lười hơn châu Á.
Đại học Mỹ: cực kỳ khắt khe, đào thải cao, sinh viên phải chủ động học.
Sức mạnh Mỹ: không nằm ở việc “người Mỹ bản địa quá giỏi”, mà ở mô hình mở + môi trường sáng tạo + nhập cư người tài.
Vì vậy, Mỹ giỏi vì hệ thống, chứ không chỉ vì bản thân người Mỹ.