Tại sao Việt Nam không tham gia khối BRICS?

Câu hỏi rất hay và quan trọng chiến lược, vì Việt Nam là một trong những quốc gia đang phát triển năng động nhất châu Á, và nhiều người thắc mắc: “Tại sao BRICS mở rộng mà Việt Nam vẫn đứng ngoài?”

Dưới đây là phân tích toàn diện – logic – từ góc độ chính trị, kinh tế và ngoại giao, giúp bạn hiểu vì sao Việt Nam chưa (và chưa nên) tham gia BRICS ở thời điểm hiện tại.

🇻🇳 1. Vị thế và chính sách đối ngoại của Việt Nam: “Độc lập – Tự chủ – Đa phương – Cân bằng”

Việt Nam không theo phe nào, mà chủ trương “làm bạn với tất cả các nước”, kể cả Mỹ, Trung, Nga, Ấn, EU, Nhật, ASEAN…
Chính sách đối ngoại được xác định trong Văn kiện Đại hội XIII là:

“Độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác, phát triển; đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế.”
BRICS hiện được xem là khối đối trọng của G7 (Mỹ – EU – Nhật).
Nếu Việt Nam tham gia BRICS, điều đó có thể bị hiểu là ngả sang phe Trung – Nga, làm mất thế “trung lập cân bằng” mà Việt Nam đang giữ rất khéo.

➡️ => Việt Nam chưa tham gia BRICS vì muốn giữ vị thế trung lập, tránh bị cuốn vào cuộc đối đầu Đông – Tây.

⚖️ 2. Việt Nam đang hưởng lợi khi giữ vai trò “cầu nối” giữa hai khối G7 và BRICS

Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ, Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc — tức là cả hai bên G7 và BRICS đều là bạn.
Nếu chọn phe (ví dụ vào BRICS), Việt Nam sẽ:
- Mất sự tin tưởng từ Mỹ – EU – Nhật – Hàn (các đối tác đầu tư, công nghệ, ODA lớn nhất).
- Bị ép vào thế “đồng minh thứ cấp” của Trung Quốc và Nga, khó giữ tự chủ.
Ngược lại, khi đứng giữa → Việt Nam được cả hai phe tranh thủ, hỗ trợ, đầu tư, viện trợ.

➡️ => Chính sách “đứng giữa – hợp tác với tất cả” giúp Việt Nam có lợi hơn là “theo phe”.

💰 3. Lợi ích kinh tế của Việt Nam hiện chủ yếu đến từ G7 – không phải BRICS

Nhóm đối tác	Tỷ trọng đầu tư & xuất nhập khẩu với Việt Nam (2024)
G7 (Mỹ, Nhật, Hàn, EU, Canada, Anh, Ý)	> 60% tổng FDI và ~55% xuất khẩu của Việt Nam
BRICS (Trung Quốc, Ấn Độ, Nga, Brazil, Nam Phi)	~25–30% tổng thương mại (chủ yếu là Trung Quốc)

Các tập đoàn từ G7 (Samsung, Intel, Apple, Toyota, Foxconn, Canon, Honda…) đang đầu tư hàng chục tỷ USD vào Việt Nam.
Nếu Việt Nam ngả sang BRICS, có nguy cơ:
- Bị hạn chế tiếp cận công nghệ cao.
- Mất cơ hội hưởng ưu đãi thương mại từ Mỹ, EU (như EVFTA, CPTPP, IPEF).

➡️ => Về kinh tế, Việt Nam đang hưởng lợi nhiều hơn từ G7 nên chưa có động lực mạnh để tham gia BRICS.

🏛️ 4. Cấu trúc BRICS hiện nay chưa phù hợp với Việt Nam

BRICS hiện thiếu cơ chế minh bạch, chưa thống nhất về thể chế, tiêu chuẩn, hay cam kết thương mại.
Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường định hướng XHCN đang hội nhập sâu vào WTO, CPTPP, RCEP, EVFTA — tức là hệ thống thương mại tự do toàn cầu, còn BRICS lại thiên về hợp tác chính trị – tài chính chống phương Tây.
Ngoài ra, trong BRICS:
- Trung Quốc có ảnh hưởng rất lớn, chiếm ~70% GDP khối.
- Nếu Việt Nam tham gia, sẽ khó đảm bảo tiếng nói cân bằng, dễ bị “che lấp” bởi Trung Quốc – Ấn Độ.

➡️ => BRICS hiện chưa phải một tổ chức kinh tế – pháp lý chặt chẽ đủ để Việt Nam thấy lợi ích rõ ràng.

🧨 5. Vì Việt Nam muốn tránh va chạm trực tiếp với Trung Quốc và Ấn Độ

Trong BRICS, Trung Quốc và Ấn Độ là hai đối thủ chiến lược cạnh tranh khốc liệt.
Việt Nam có quan hệ phức tạp với cả hai:
- Với Trung Quốc: vừa hợp tác, vừa có tranh chấp Biển Đông.
- Với Ấn Độ: là đối tác chiến lược quốc phòng, hợp tác năng lượng – nhưng Việt Nam không muốn bị kéo vào cạnh tranh Trung–Ấn.
Nếu Việt Nam vào BRICS, sẽ bị kẹt giữa hai cường quốc này, mất thế linh hoạt.

➡️ => Việt Nam ưu tiên giữ khoảng cách an toàn, hợp tác song phương riêng rẽ hơn là vào một khối có nhiều mâu thuẫn nội bộ.

📊 6. Vì BRICS hiện chưa mang lại “lợi ích thiết thực” cho Việt Nam

So sánh BRICS và các hiệp định Việt Nam đang có:

Tổ chức / Hiệp định	Mức độ cam kết kinh tế	Lợi ích đối với Việt Nam
CPTPP, EVFTA	Cao (xóa 95–99% thuế quan)	Xuất khẩu tăng mạnh, thu hút FDI
RCEP	Trung bình – khu vực châu Á	Ổn định chuỗi cung ứng
BRICS	Thấp – chưa có FTA, chủ yếu chính trị – tài chính	Lợi ích mờ nhạt, ít tác động trực tiếp đến xuất khẩu

➡️ Nếu Việt Nam gia nhập BRICS, sẽ chưa có cơ chế cụ thể nào giúp tăng xuất khẩu, thu hút đầu tư, hay hỗ trợ tài chính.

🌏 7. Nhưng Việt Nam vẫn “theo dõi – hợp tác mềm” với BRICS

Việt Nam tham dự nhiều diễn đàn mở rộng BRICS (BRICS+ Summits) với tư cách khách mời hoặc quan sát viên.
Việt Nam ủng hộ trật tự thế giới đa cực, phản đối việc bất kỳ quốc gia nào độc quyền quyền lực.
Trong tương lai (khi BRICS ổn định, minh bạch, có lợi ích kinh tế cụ thể), Việt Nam có thể tham gia BRICS+ giống như Indonesia, Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi Arabia, UAE hiện nay.

➡️ => Việt Nam đang “đứng ngoài để quan sát”, nhưng không loại trừ khả năng sẽ tham gia khi thời điểm chín muồi.

🔮 8. Kịch bản tương lai (2030–2040)

Kịch bản	Khả năng	Nhận xét
Việt Nam tham gia BRICS+	40%	Nếu BRICS phát triển theo hướng kinh tế – tài chính, giảm màu chính trị
Việt Nam duy trì trung lập (ASEAN – G7 – BRICS đều là đối tác)	60%	Phù hợp với chính sách hiện nay và lợi ích quốc gia
Việt Nam liên minh chặt với BRICS (chống G7)	<10%	Trái với đường lối đối ngoại cân bằng, có nguy cơ bị cô lập thương mại

🧭 Kết luận tổng hợp

Việt Nam chưa tham gia BRICS vì:
1️⃣ Muốn giữ thế trung lập, cân bằng giữa các cực quyền lực.
2️⃣ Lợi ích kinh tế với G7 hiện vượt trội hơn BRICS.
3️⃣ BRICS chưa có cơ chế minh bạch và ổn định.
4️⃣ Việt Nam không muốn bị cuốn vào xung đột Trung – Ấn hay Nga – Mỹ.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn ủng hộ mục tiêu đa cực, công bằng quốc tế mà BRICS theo đuổi, và có thể tham gia trong tương lai nếu BRICS trở thành một khối hợp tác kinh tế thực chất, thay vì chính trị hóa.

Tại sao Việt Nam không tham gia khối BRICS?