Tóm tắt cuộc đời Lên voi xuống chó của Nguyễn Công Trứ

Tóm tắt cuộc đời Lên voi xuống chó của Nguyễn Công Trứ

Nguyễn Công Trứ là ai? công lao gì?

Các bài thơ nổi tiếng của Nguyễn Công Trứ

Tóm tắt cuộc đời Lên voi xuống chó của Nguyễn Công Trứ

Nguyễn Công Trứ có cuộc đời nhiều thăng trầm, đúng nghĩa “lên voi xuống chó”, nhưng lúc nào cũng giữ phong thái “ngất ngưởng” – ngạo nghễ, không chịu bị trói buộc. Ta có thể chia cuộc đời ông thành 3 giai đoạn lớn:

1. Thời làm quan – công danh và thăng giáng liên tục

• Khởi đầu muộn: Mãi 41 tuổi (1819), ông mới đỗ Giải nguyên. Trước đó là một kẻ sĩ “chờ thời”, sống khá nghèo khổ.

• Thăng tiến nhanh: Nhờ tài năng văn võ, ông được vua Minh Mạng trọng dụng, lần lượt làm đến Thượng thư Bộ Binh, Tổng đốc, có hàm Thượng thư.

• Công lao:

  • Lập nhiều chiến công trong quân sự (dẹp loạn, giữ biển Bắc Kỳ).

  • Có uy tín lớn trong triều.

• Thăng giáng bất ngờ: Vì tính cương trực, ưa nói thẳng, hay ngạo nghễ, ông nhiều lần bị giáng chức, thậm chí có lúc phải làm lính thú, lính cơ – từ địa vị đại thần rớt xuống hàng lính.
  👉 Đây chính là giai đoạn ông “lên voi xuống chó” rõ nhất, nhưng vẫn ngẩng cao đầu, không hổ thẹn.

2. Thời khai hoang – nhà kinh tế, mở đất cho dân

• Được giao trọng trách ở vùng Bắc Kỳ, ông đã khai khẩn hàng chục nghìn mẫu ruộng:

  • Tiền Hải (Thái Bình)

  • Kim Sơn (Ninh Bình)

• Tổ chức dân lưu tán về khai khẩn, biến vùng đầm lầy, hoang hóa thành đất canh tác trù phú.

• Đến nay, nhân dân hai vùng này vẫn lập đền thờ Nguyễn Công Trứ như một vị “khai khẩn quốc công”.
  👉 Đây là giai đoạn ông ghi dấu ấn lâu dài, không phải chỉ là quan – tướng, mà còn là nhà kinh tế – tổ chức xã hội.

3. Thời về già – “Ông quan ngất ngưởng”

• Khi tuổi cao, ông cáo quan về sống ở quê, nhưng vẫn thường lui tới kinh thành.

• Sống phóng khoáng, tự do, thích rượu, ca hát, chơi đàn, giao du với đào nương.

• Thơ văn thời kỳ này thể hiện tinh thần ngạo nghễ:

  • “Đô môn giải tổ chi niên, Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng…”

  • Nghĩa là: về hưu vẫn cưỡi bò vàng đi chơi, áo mũ quan vẫn mặc – coi thường lễ nghi khuôn phép.

• Ông cũng nhiều lần nói về hành lạc: sống hết mình, không bị danh lợi trói buộc.
  👉 Đây là giai đoạn ông thực sự trở thành hình tượng “ngất ngưởng”: một trí thức lớn, dám sống khác đời, vẫn toát lên sự tự tin, ngang tàng.

🔎 Kết luận

• Làm quan: Thăng trầm, có lúc ở đỉnh cao quyền lực, có lúc xuống tận đáy – nhưng vẫn hiên ngang.

• Khai hoang: Để lại công lao thực tế, tạo vùng đất trù phú còn đến nay.

• Về già: Sống tự do, coi thường lễ giáo, để lại dấu ấn văn hóa – thơ ca ngất ngưởng.

📌 Chính sự kết hợp “lên voi xuống chó” mà vẫn ngẩng cao đầu khiến Nguyễn Công Trứ trở thành hình tượng hiếm có: một kẻ sĩ biết tận hưởng, dám ngạo nghễ, nhưng cũng cống hiến lớn lao cho dân và nước.