Vĩ mô 2008 của Việt Nam và Vĩ mô 2025 có gì khác nhau?

1. Bối cảnh vĩ mô Việt Nam 2007–2008:

• GDP tăng trưởng nóng ~8%/năm.

• Nhập khẩu hàng hóa (nguyên vật liệu, máy móc, xăng dầu, sắt thép…) tăng cực mạnh → nhập siêu hơn 17 tỷ USD năm 2008 (khoảng 20% GDP).

• Dự trữ ngoại hối chỉ có ~26 tỷ USD, tương đối mỏng so với quy mô nhập khẩu.

2. Yếu tố quốc tế:

• FED hạ lãi suất mạnh sau khủng hoảng nhà đất Mỹ (2007–2008) → dòng tiền toàn cầu rẻ.

• Các quỹ đầu cơ quốc tế đẩy giá hàng hóa cơ bản (commodities) lên đỉnh: dầu, sắt thép, than, cao su, ngô, gạo… (giá dầu từng lên tới ~147 USD/thùng tháng 7/2008).

• Với Việt Nam là nước nhập khẩu nguyên liệu nhiều hơn xuất khẩu → nhập khẩu đắt đỏ hơn gấp rưỡi, trong khi giá bán hàng xuất khẩu (giày dép, dệt may, đồ gỗ…) tăng không tương xứng.

3. Hệ quả trong nước:

• Thiếu USD: nhập khẩu phải trả nhiều USD hơn, trong khi dự trữ ngoại hối mỏng.

• Tỷ giá căng thẳng: NHNN phải bán dự trữ USD để giữ tỷ giá, dẫn đến hao hụt nhanh.

• Lạm phát phi mã: giá xăng dầu, lương thực, thép… nhập khẩu đắt đỏ → lạm phát Việt Nam 2008 tới 23% (cao nhất kể từ đổi mới).

• Doanh nghiệp khó sống: biên lợi nhuận vốn mỏng (1–2%), nay chi phí đầu vào tăng, tín dụng lại bị siết vì NHNN nâng lãi suất để chống lạm phát.

• Khủng hoảng niềm tin: người dân, DN tích trữ USD và vàng → tạo vòng xoáy thiếu hụt ngoại tệ.

4. Tóm gọn:
Việt Nam 2008 giống như một doanh nghiệp:

• Doanh thu (xuất khẩu) không đủ bù chi phí (nhập khẩu tăng giá).

• Vốn dự trữ mỏng (26 tỷ USD so với nhập khẩu 80 tỷ).

• Bị sốc ngoại cảnh (giá hàng hóa thế giới tăng do FED bơm tiền).
  → Chỉ một cú gió là "ngủm" đúng nghĩa.

Bảng so sánh: Việt Nam 2008 vs Việt Nam 2024/2025 (số bằng USD, giá trị danh nghĩa)

Ghi chú nguồn số chính: xuất/nhập 2008: WITS (UN Comtrade via World Bank/WITS)— dự trữ 2008: số IMF/BoP giai đoạn 2008. — dự trữ 2024: CEIC / TradingEconomics / SBV báo cáo.  — xuất/nhập 2024: Reuters tóm tắt dữ liệu chính thức.

Diễn giải ngắn — khác biệt chính & mức độ sức chống chịu

1. Quy mô chuỗi xuất/nhập tăng rất mạnh.

   • Năm 2008 nền kinh tế nhỏ hơn (GDP ~99B) nhưng nhập rất lớn so với quy mô → rất dễ tổn thương khi giá hàng hóa tăng. 2008: nhập/GDP ~81% (rất cao).

   • 2024: kinh tế đã lớn hơn nhiều (GDP ~476B) và xuất khẩu tăng rất mạnh — nên về tổng tuyệt đối khả năng “cân” dòng ngoại tệ tốt hơn.

2. Dự trữ ngoại hối lớn hơn rõ rệt (2024 >> 2008).

   • 2008 dự trữ chỉ một vài chục tỷ; 2024 dự trữ đã tăng lên ~80+ tỷ — đây là đệm lớn so với 2008, giúp SBV can thiệp thị trường, hỗ trợ thanh khoản, tránh kiệt quỹ ngay lập tức. 

3. Nhưng “độ mở” vẫn cao → vẫn dễ tổn thương với sốc giá & rủi ro thương mại.

   • Mặc dù dự trữ lớn hơn, tỉ lệ nhập/GDP vẫn ở mức cỡ ~80% (2008 ~81%, 2024 ~80%) — nghĩa là nền kinh tế vẫn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu nguyên liệu/nhập thiết bị, nên bong bóng hàng hóa / cú nhảy giá nguyên liệu vẫn có thể gây áp lực lớn lên thanh khoản USD. 

4. Khác biệt cấu trúc: xuất khẩu hiện nay đa dạng và lớn hơn nhiều.

   • 2024 Việt Nam có xuất khẩu hàng hóa rất lớn (đặc biệt điện tử, điện thoại, FDI-driven supply chains), nên khi xuất khẩu duy trì tốt thì nguồn cung USD từ xuất khẩu dồi dào — đây là lý do 2024 có thặng dư thương mại dương. Điều này là điểm mạnh mà 2008 không có.

5. Rủi ro mới (chống chịu nhưng không miễn nhiễm):

   • Rủi ro tới từ: biến động giá hàng hóa toàn cầu, đứt gãy chuỗi cung ứng, biện pháp thuế / trừng phạt thương mại (ví dụ các đòn thuế Mỹ mới — rủi ro làm xuất khẩu sang Mỹ giảm). Những rủi ro này có thể làm dòng USD thu hẹp hoặc nhập tăng đột ngột (nếu giá vật liệu tăng), làm áp lực lên dự trữ.

Kết luận ngắn gọn (điểm so sánh về “sức chống chịu”)

• 2008: rất dễ “toang” vì (1) dự trữ mỏng, (2) nhập khẩu lớn so GDP, (3) xuất khẩu nhỏ hơn và phụ thuộc vào giá thấp/không đủ bù chi phí tăng

• 2024/2025: dự trữ lớn hơn đáng kể và xuất khẩu rất mạnh — sức chống chịu tổng thể tốt hơn so với 2008. Tuy nhiên nền kinh tế vẫn rất mở, nhập/GDP vẫn cao → vẫn tồn tại khả năng sốc lớn (giá hàng hoá tăng mạnh; thuế/barrier thương mại) gây áp lực lớn lên USD/dự trữ.