Việt Nam sẽ tiến tới Phổ cập THPT, khắc phục bài toán thừa thấy- thiếu thợ -thừa cử nhân- thiếu thợ giỏi?
Thực tế, Việt Nam đã phổ cập tiểu học (năm 2000), phổ cập THCS (năm 2010) và đang tiến đến phổ cập THPT (dự kiến hoàn thành vào thập niên 2030, nhưng sẽ theo lộ trình khác giữa thành thị – nông thôn – miền núi).
1. Về phổ cập giáo dục phổ thông
-
Xu thế tất yếu: trong xã hội công nghiệp – tri thức, trình độ tối thiểu phải là hết phổ thông.
-
Khó khăn hiện tại:
-
Vùng núi, vùng dân tộc: tỉ lệ bỏ học cao (kinh tế khó khăn, di cư lao động).
-
Chất lượng giáo viên chưa đồng đều, đặc biệt ở môn Khoa học tự nhiên, Ngoại ngữ.
-
-
Hướng đi:
-
Đầu tư trường bán trú, ký túc xá cho học sinh vùng khó.
-
Đẩy mạnh học trực tuyến kết hợp (blended learning) để giảm khoảng cách vùng miền.
-
Chính sách học bổng, miễn giảm học phí THPT cho học sinh nghèo.
-
Kết quả: trong vòng 10–15 năm tới, phổ cập THPT toàn quốc sẽ khả thi → nền tảng công dân đều có tri thức cơ bản.
2. Vai trò của giáo dục đại học
-
Không thể “phổ cập” như phổ thông, vì không phải ai cũng cần bằng đại học.
-
Trọng tâm là chất lượng, tinh hoa, nghiên cứu và sáng tạo, tạo ra:
-
Nhà khoa học, chuyên gia, kỹ sư trình độ cao.
-
Trung tâm đổi mới sáng tạo (AI, công nghệ sinh học, năng lượng mới…).
-
Đầu mối kết nối quốc tế, học thuật và công nghiệp.
-
👉 Giáo dục đại học phải đóng vai trò đầu tàu phát triển tri thức quốc gia, chứ không chạy theo số lượng.
3. Vai trò của giáo dục nghề nghiệp (TVET)
-
Ở các nước phát triển (Đức, Hàn, Nhật), 70% lao động qua đào tạo nghề, chỉ ~30% vào đại học.
-
Việt Nam hiện nay vẫn thừa cử nhân – thiếu thợ giỏi.
-
Cần:
-
Nâng vị thế trường nghề ngang đại học (bằng nghề = cơ hội việc làm + lương cao).
-
Liên kết trực tiếp với doanh nghiệp, đào tạo theo đặt hàng.
-
Tạo hệ thống “học nghề – đi làm – học tiếp đại học nếu muốn” (không ngõ cụt).
-
4. Tổng thể chiến lược
-
Phổ thông: phổ cập toàn diện → nền tảng tri thức cho toàn dân.
-
Đại học: tinh hoa, sáng tạo, nghiên cứu, hội nhập quốc tế.
-
Nghề nghiệp: số đông, thực hành, gắn với sản xuất – dịch vụ – công nghiệp.
📌 Mô hình này giống Hàn Quốc và Đức: phổ cập phổ thông + mạnh nghề + tinh hoa đại học → lực lượng lao động vừa rộng, vừa có “đỉnh cao tri thức” để dẫn dắt phát triển.
