Ở Bắc Ninh – vùng “địa linh nhân kiệt” của Kinh Bắc, có rất nhiều dòng họ nổi tiếng khoa bảng. Trong đó, nổi bật nhất và thường được nhắc tới như “dòng họ tiến sĩ tiêu biểu nhất” chính là dòng họ Ngô ở xã Tam Sơn, huyện Từ Sơn (nay là thành phố Từ Sơn, Bắc Ninh).
🌿 Dòng họ Ngô Tam Sơn (Từ Sơn, Bắc Ninh)
-
Được mệnh danh là “dòng họ khoa bảng lớn nhất Việt Nam”.
-
Tính từ thời Lê sơ đến thời Nguyễn, họ Ngô Tam Sơn đã có tới:
-
25 tiến sĩ (trong đó có 1 Trạng nguyên, 1 Bảng nhãn, 1 Thám hoa).
-
Hàng chục cử nhân, hương cống, tú tài.
-
-
Tiêu biểu:
-
Ngô Miễn Thiệu – Trạng nguyên khoa Quý Mùi (1463).
-
Ngô Sĩ Liên – Đại sử thần, tác giả Đại Việt sử ký toàn thư.
-
Ngô Sĩ Giới, Ngô Sĩ Dụ, Ngô Sĩ Chí, Ngô Sĩ Liễn… đều là danh thần, tiến sĩ nổi tiếng.
-
Ngô Thì Nhậm (1746–1803) – Danh sĩ, nhà cải cách lớn thời Tây Sơn.
-
⚜️ Ngoài dòng họ Ngô, Bắc Ninh còn có một số dòng họ khoa bảng lớn khác:
-
Dòng họ Nguyễn Đăng ở Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh) – nhiều trạng nguyên, tiến sĩ như Nguyễn Đăng Đạo, Nguyễn Đăng Giai.
-
Dòng họ Đào ở Gia Bình – có Đào Cử (Trạng nguyên đời Mạc).
-
Dòng họ Nguyễn Thị Duệ (Gia Bình) – gắn với nữ tiến sĩ duy nhất trong lịch sử Việt Nam.
Ngoài ra còn dòng họ Nguyễn Đình - Kim Chân
Ở xã Kim Chân (nay thuộc thành phố Bắc Ninh), nổi tiếng nhất là dòng họ Nguyễn Đình – một dòng họ khoa bảng lớn của vùng Kinh Bắc.
🌿 Một số điểm nổi bật của dòng họ Nguyễn Đình – Kim Chân:
-
Đây là danh gia vọng tộc, có truyền thống hiếu học từ nhiều đời.
-
Dòng họ từng có nhiều tiến sĩ và cử nhân trong các kỳ thi Hương, thi Hội thời Lê – Nguyễn.
-
Nổi bật là Nguyễn Đình Tứ (1931–2002) – Giáo sư, Tiến sĩ Vật lý, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, một trong những nhà khoa học hàng đầu Việt Nam hiện đại, người con ưu tú của Kim Chân.
Ngoài ra, ở Kim Chân còn có nhiều dòng họ khoa bảng khác, nhưng họ Nguyễn Đình là dòng họ được nhắc tới nhiều nhất khi nói về truyền thống học hành và khoa bảng.
📌 Tóm lại:
-
Dòng họ Ngô ở Tam Sơn, Từ Sơn là dòng họ tiến sĩ nổi tiếng nhất Bắc Ninh, cũng được coi là dòng họ khoa bảng lớn nhất Việt Nam.
