Tuệ Tĩnh (thế kỷ 14) – Ông tổ của thuốc Nam

1. Tuệ Tĩnh (thế kỷ 14) – Ông tổ của thuốc Nam

Thông tin	Chi tiết
Tên thật	Nguyễn Bá Tĩnh
Pháp danh	Tuệ Tĩnh
Thời đại	Nhà Trần (khoảng 1330 – 1400)
Biệt danh	"Ông tổ của nền y học cổ truyền Việt Nam"
Nơi hoạt động	Việt Nam và Trung Quốc (được cống sang Minh làm “Nam y đại phu”)

🔹 Tư tưởng y học nổi bật:

Chủ trương: "Nam dược trị Nam nhân" – dùng thuốc của người Việt để chữa bệnh cho người Việt.
Xây dựng hàng trăm “Nhà thuốc chùa” – tiền thân của y viện cộng đồng.
Gắn y học với Phật giáo, đạo đức, nhân từ.

📚 Tác phẩm nổi tiếng:

Tuệ Tĩnh (Nguyễn Bá Tĩnh) – người được mệnh danh là “Ông tổ của nền y học dân tộc Việt Nam”:

Thông tin	Chi tiết
Tên thật	Nguyễn Bá Tĩnh (có nơi ghi là Nguyễn Bá Kính)
Pháp hiệu	Tuệ Tĩnh (慧靜) – tức "Trí Tuệ và An Tĩnh"
Năm sinh - mất	Khoảng 1330 – 1400 (thời nhà Trần)
Quê quán	Làng Nghĩa Phú, tổng Văn Xá, huyện Cẩm Giàng, phủ Thượng Hồng (nay: Hải Dương)
Nghề nghiệp	Danh y, nhà sư, học giả, thầy thuốc dân gian
Sự kiện nổi bật	Được cử sang Trung Quốc làm “Nam y đại phu” vào cuối thế kỷ 14

Khẳng định thảo dược Việt Nam có thể chữa bệnh hiệu quả cho người Việt.
Là người đầu tiên hệ thống hóa kiến thức y học dân gian bản địa thành sách.
Tích hợp y học – Phật giáo – đạo đức chữa bệnh, nhấn mạnh lòng từ bi, trị bệnh cứu người.

Tên sách	Nội dung chính
Nam Dược Thần Hiệu	11 quyển, ghi chép 630 vị thuốc Nam, cách thu hái, bào chế, công dụng, ứng dụng trong các bệnh thường gặp.
Hồng Nghĩa Giác Tư Y Thư	Viết bằng chữ Nôm để phổ cập cho dân, dạy cách chữa bệnh từ cây thuốc vườn nhà, ứng dụng triết lý “thuốc ở quanh ta”
Y học yếu chỉ, Thiền học & y học liên kết	(truyền miệng) kết hợp giữa đạo Phật – thiền định – khí công – trị liệu bằng tinh thần và thảo dược bản địa.

Những bài thuốc sau được ghi lại trong Nam Dược Thần Hiệu, tiêu biểu cho y lý và thực hành của Tuệ Tĩnh:

Tên bài thuốc	Tác dụng – bệnh chữa	Thành phần chính
Sinh tố cam thảo thang	Cảm lạnh, sốt, ho do phong hàn	Kinh giới, tía tô, cam thảo, quế chi, gừng
Lục vị thang gia giảm	Dưỡng âm, bổ thận, chữa mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt	Thục địa, hoài sơn, sơn thù, trạch tả, đơn bì, phục linh
Đại bổ khí huyết thang	Trị phụ nữ sau sinh yếu, thiếu máu, khí huyết hư tổn	Đương quy, bạch thược, cam thảo, hoàng kỳ, nhân sâm
Tiêu thực hoàn	Chữa ăn không tiêu, đầy bụng, khó chịu sau ăn	Sơn tra, mạch nha, thần khúc, hậu phác, trần bì
Thuốc rửa phụ khoa	Trị khí hư, viêm nhiễm, làm se khít	Ích mẫu, ngải cứu, trầu không, hoàng bá, kinh giới

📌 Các bài thuốc này có đặc điểm:

Sử dụng cây cỏ bản địa dễ tìm.
An toàn, đơn giản, phù hợp với đại đa số dân nghèo.
Nhấn mạnh việc phòng bệnh hơn chữa bệnh bằng sống điều độ, khí huyết lưu thông, ăn uống hài hòa.

Khi bị cống sang Trung Quốc, ông giữ chức “Nam y đại phu”.
Có lần công chúa Minh bị bệnh hiểm nghèo, các ngự y bó tay.
Tuệ Tĩnh dùng thuốc Nam và phương pháp chẩn mạch độc đáo, chữa khỏi trong vài ngày.
Được vua Minh phong là “Thánh y Nam quốc”, nhưng ông từ chối trở về Việt Nam vì lý do chính trị, chỉ xin lập chùa thuốc để truyền nghề.

Tại quê nhà, Tuệ Tĩnh từng lập hơn 30 “chùa thuốc”, nơi chữa bệnh miễn phí cho người nghèo.
Ông từng cứu sống hàng trăm người trong nạn dịch, chỉ với thuốc nam tự hái quanh vườn chùa.
Gắn y học với thiền học: "Thiền giúp tâm an, tâm an thì khí hòa, khí hòa thì bệnh tật tan."

Ông khuyến khích dân trồng thuốc Nam tại vườn nhà – còn gọi là “vườn thuốc phúc đức”.
Đến nay nhiều vùng Hải Dương – Hưng Yên – Hà Nam… vẫn còn vườn thuốc dân gian truyền thống từ thời Tuệ Tĩnh.

Nhiều trường y, bệnh viện, tượng đài mang tên Tuệ Tĩnh.
Chùa Giám (Hải Dương) – nơi thờ Tuệ Tĩnh, được xem là trung tâm y học cổ truyền đầu tiên.
Tên ông được khắc ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám như một bậc hiền triết.