BÍ MẬT CỦA NÃO BỘ: 7 CHẤT DẪN TRUYỀN THẦN KINH CHÍNH

🧠 BÍ MẬT CỦA NÃO BỘ: 7 CHẤT DẪN TRUYỀN THẦN KINH CHÍNH

1. Glutamate (Glutamat) – “Chất tăng tốc”

• ✅ Định nghĩa: Là chất dẫn truyền thần kinh kích thích chính của não.

• ✅ Tác dụng:

  • Tăng hoạt động thần kinh, giúp học tập, trí nhớ, xử lý thông tin.

  • Duy trì tính dẻo thần kinh (neuroplasticity) – khả năng não thay đổi và thích nghi.

• ⚠️ Quá nhiều glutamate: Có thể gây kích thích quá mức, dẫn đến độc thần kinh – liên quan đến động kinh, Alzheimer, Parkinson.

2. GABA (Gamma Amino Butyric Acid) – “Chất phanh”

• ✅ Định nghĩa: Là chất ức chế thần kinh chính trong não.

• ✅ Tác dụng:

  • Làm giảm căng thẳng, ổn định cảm xúc, giúp ngủ ngon.

  • Cân bằng với glutamate để bảo vệ não khỏi kích thích quá mức.

• ✅ Thiếu GABA: Dễ bị lo âu, mất ngủ, căng thẳng, co giật.

• 🎯 Ứng dụng: Thuốc an thần, thuốc trị động kinh, yoga – thiền giúp tăng GABA tự nhiên.

3. Dopamine – “Chất hạnh phúc & động lực”

• ✅ Định nghĩa: Là chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến thưởng – phạt, động lực, tập trung.

• ✅ Tác dụng:

  • Tạo cảm giác hưng phấn, phấn khích khi đạt được phần thưởng.

  • Giúp tập trung, ra quyết định, hành động có mục tiêu.

• ⚠️ Thiếu dopamine: Gây trầm cảm, thiếu động lực, Parkinson.

• ⚠️ Quá nhiều dopamine: Liên quan đến nghiện ngập, ảo giác, hưng cảm (rối loạn lưỡng cực).

4. Serotonin – “Chất ổn định tâm trạng”

• ✅ Định nghĩa: Là chất điều hòa tâm trạng, giấc ngủ, thèm ăn, tiêu hóa.

• ✅ Tác dụng:

  • Tạo cảm giác bình an, an nhiên, hài lòng.

  • Giúp ngủ sâu, giảm lo âu, ổn định cảm xúc.

• ⚠️ Thiếu serotonin: Dẫn đến trầm cảm, lo âu, rối loạn giấc ngủ.

• 🎯 Ứng dụng: Thuốc chống trầm cảm thường tăng serotonin (như SSRI).

5. Acetylcholine (Choline) – “Chất ghi nhớ”

• ✅ Định nghĩa: Chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò trong trí nhớ, sự chú ý, chuyển động cơ.

• ✅ Tác dụng:

  • Giúp hình thành ký ức, tập trung học tập.

  • Điều khiển cơ bắp, nhịp tim.

• ⚠️ Thiếu choline: Liên quan đến Alzheimer, mất trí nhớ ngắn hạn.

• 🎯 Tăng cường bằng: Trứng, gan, đậu nành, bông cải xanh.

6. Norepinephrine (Noradrenaline) – “Chất tỉnh táo và phản ứng stress”

• ✅ Định nghĩa: Là chất liên quan đến phản ứng chiến hay chạy (fight or flight).

• ✅ Tác dụng:

  • Tăng tỉnh táo, tập trung, phản xạ nhanh.

  • Điều chỉnh huyết áp, nhịp tim khi gặp căng thẳng.

• ⚠️ Thiếu: Gây mệt mỏi, kém phản ứng, trầm cảm.

• 🎯 Tăng tự nhiên: Tập thể dục, tắm nước lạnh, ngủ đủ.

7. Endorphins – “Thuốc giảm đau tự nhiên”

• ✅ Định nghĩa: Là peptide thần kinh, hoạt động giống morphin – giúp giảm đau, tăng hưng phấn.

• ✅ Tác dụng:

  • Gây cảm giác phê, thăng hoa sau khi chạy bộ, yêu đương, cười lớn.

  • Giúp giảm đau tự nhiên.

• 🎯 Tăng bằng: Cười, tập thể dục, ăn cay, massage.

📌 Tổng kết bảng so sánh: