Israel - Quốc gia Do thái - được Mỹ hậu thuẫn

Israel - Quốc gia Do thái - được Mỹ hậu thuẫn

Thông số cơ bản

• Diện tích: khoảng 21.000–22.000 km².

• Dân số: khoảng 9,8 triệu người (ước tính gần đây).

• Kinh tế: Israel là một quốc gia có thu nhập cao, nền kinh tế dịch vụ và công nghệ phát triển mạnh.

• Cơ cấu kinh tế (ước tính): dịch vụ chiếm ~72,5%, công nghiệp ~17,3%, nông nghiệp ~1,3%.

• Tiêu điểm:

  • Dự chi cho R&D lớn (tỷ lệ/GDP rất cao) và lực lượng lao động chất lượng cao.

  • Xuất khẩu: ngành công nghệ cao, thiết bị y tế, kim cương, thiết bị quang-kỹ thuật.

  • Môi trường chính trị – chiến lược: Israel có vị trí địa chính trị phức tạp, chi tiêu quốc phòng lớn, tình trạng căng thẳng khu vực thường trực.

Môi trường xã hội – kinh tế

• Mức sống khá cao: Israel được xếp “rất cao” về chỉ số phát triển con người (HDI).

• Lao động: Tỷ lệ học vấn, tỷ lệ kỹ sư, kỹ thuật viên cao.

• Hạ tầng: mặc dù hiện đại ở nhiều mảng (viễn thông, công nghệ), nhưng vẫn còn vấn đề về giao thông, vận tải công cộng

• Thách thức xã hội: Chênh lệch thu nhập, phân hóa giữa nhóm dân cư, tham gia lực lượng lao động chưa đồng đều.

10 điểm mạnh

1. Đầu tư mạnh vào R&D & đổi mới sáng tạo: tỷ lệ chi cho R&D/GDP rất cao, Israel được xem là một trong những nước hàng đầu đổi mới công nghệ.

2. Lực lượng lao động chất lượng cao: có tỷ lệ lớn người có trình độ đại học, số lượng kỹ sư-kỹ thuật viên nhiều.

3. Ngành công nghệ cao và dịch vụ toàn cầu mạnh: lĩnh vực công nghệ, phần mềm, xuất khẩu dịch vụ kỹ thuật cao đóng vai trò then chốt.

4. Xuất khẩu các sản phẩm giá trị cao: thiết bị điện-điện tử, thiết bị y tế, kim cương, công nghệ quốc phòng.

5. Tích cực trong công nghiệp quốc phòng và an ninh: tạo ra các hệ thống phòng thủ, vũ khí, xuất khẩu quốc phòng.

6. Kinh tế đa dạng và liên kết quốc tế tốt: mặc dù nhỏ về quy mô, Israel tham gia mạnh vào mạng lưới thương mại toàn cầu.

7. Hạ tầng viễn thông và kỹ thuật số tương đối tiên tiến: Internet, di động, công nghệ thông tin đạt mức cao.

8. Sự linh hoạt và khả năng phục hồi tương đối cao: dù gặp khủng hoảng, Israel vẫn duy trì được các chỉ tiêu kinh tế quan trọng.

9. Sản xuất nông-tech và quản lý nguồn nước: Israel nổi tiếng trong công nghệ tưới nhỏ giọt, xử lý nước, khai thác hiệu quả trong điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt.

10. Vị thế quốc tế và hợp tác khu vực đang mở rộng: bằng chứng là các hiệp định, mở rộng xuất khẩu năng lượng (khí đốt) sang các nước láng giềng

10 điểm yếu

1. Quy mô thị trường nội địa nhỏ: dân số khoảng dưới 10 triệu nên thị trường trong nước hạn chế, buộc phải phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu

2. Nguy cơ địa chính trị và an ninh cao: tình trạng căng thẳng, xung đột khu vực luôn là rủi ro lớn ảnh hưởng tới kinh tế.

3. Chênh lệch xã hội và lao động chưa đồng đều: một phần dân cư (ví dụ nhóm Haredi, cộng đồng Arab) có tỷ lệ tham gia lao động và giáo dục thấp hơn

4. Chi phí sinh hoạt và nhà ở cao: giá nhà, chi phí đời sống tại các đô thị lớn rất đáng chú ý (theo nhiều nhận xét).

5. Hạ tầng giao thông vận tải còn yếu: dù nhiều hạng mục đã được hiện đại hóa, nhưng so với các nước tiên tiến còn thiếu, đặc biệt về đường sắt, vận tải công cộng.

6. Tăng trưởng kinh tế dễ bị ảnh hưởng bởi biến động toàn cầu và nội bộ: việc phụ thuộc lớn vào công nghệ và xuất khẩu khiến Israel dễ tổn thương khi chuỗi cung ứng bị gián đoạn.

7. Chưa phát triển mạnh mảng công nghiệp quy mô lớn (outside hi-tech): phần lớn tăng trưởng đến từ công nghệ cao, còn các ngành công nghiệp khác có mức độ tăng thấp hơn.

8. Sự phân hóa chính trị và quản lý nhà nước: tình trạng chính trị thay đổi, nhiều lần bầu cử, gây khó khăn cho hoạch định dài hạn

9. Nguy cơ “chảy máu chất xám”: nếu không giữ được môi trường thuận lợi, nhân tài có thể chuyển ra nước ngoài.

10. Phụ thuộc xuất khẩu vào một số thị trường, và rủi ro từ thuế/vận tải quốc tế: xuất khẩu hàng hóa vẫn tập trung; nếu bị thuế, rào cản hoặc thị trường lớn gặp khó khăn thì dễ bị ảnh hưởng

10 sản phẩm - dịch vụ nổi bật của Israel

Dưới đây là 10 lĩnh vực/sản phẩm-dịch vụ mà Israel nổi bật và có thể xem là “điểm mạnh xuất khẩu”.

1. Thiết bị điện-điện tử & linh kiện (Electronic equipment, integrated circuits): theo số liệu, xuất khẩu tới ~US$12,88 tỷ trong năm 2024.

2. Thiết bị quang-kỹ thuật, y tế, máy đo kiểm (Optical, technical, medical apparatus): ~US$7,39 tỷ năm 2024.

3. Kim cương & đá quý (Diamonds, precious stones/metal articles): đã và đang là lĩnh vực truyền thống quan trọng.

4. Dược phẩm & thiết bị y tế (Pharmaceuticals, medical devices): Việt và quốc tế sử dụng nhiều sản phẩm do Israel sản xuất.

5. Công nghệ quốc phòng & an ninh (Defence systems, cyber-security, UAVs etc.): Israel là nhà xuất khẩu lớn về vũ khí, radar, hệ thống phòng thủ.

6. Công nghệ nông nghiệp & xử lý nước (Agri-tech, irrigation technologies, xử lý nước thải): mặc dù không luôn nằm trong top xuất khẩu, nhưng đây là thế mạnh công nghệ đặc trưng

7. Khí đốt và năng lượng (Natural gas exports, năng lượng biển): Israel khai thác và xuất khẩu khí đốt sang Ai Cập, Jordan.

8. Phần mềm & dịch vụ công nghệ thông tin (Software services, startup tech-services): phần lớn xuất khẩu dịch vụ công nghệ cao.

9. Hệ thống viễn thông, mạng 5G, hạ tầng kỹ thuật số: hàng loạt dự án hiện đại, Israel có hạ tầng viễn thông khá tốt.

10. Máy móc công nghiệp và linh kiện (Machinery, mechanical appliances, parts): xuất khẩu máy móc cũng là một mảng quan trọng.

Bài học cho Việt Nam

Dưới đây là một số rút ra mà Việt Nam có thể tham khảo từ trường hợp Israel:

1. Ưu tiên đổi mới sáng tạo và R&D: Israel cho thấy quy mô nhỏ không phải là rào cản nếu biết đầu tư vào chất lượng nhân lực, R&D và công nghệ. Việt Nam có thể tăng cường chi cho R&D, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới.

2. Phát triển lĩnh vực công nghệ cao và dịch vụ xuất khẩu: Việt Nam đang có lợi thế dân số trẻ, đang hội nhập; có thể đẩy mạnh phần mềm, IT, công nghệ, thay vì chỉ dựa vào sản xuất giá rẻ.

3. Tận dụng lợi thế công nghệ đặc thù và nông-tech: Israel là ví dụ về quốc gia ít tài nguyên thiên nhiên nhưng tận dụng công nghệ nông nghiệp, nước tưới, xử lý tài nguyên. Việt Nam với nền nông nghiệp lớn có thể đẩy mạnh “nông nghiệp công nghệ cao”, “nông-tech” xuất khẩu.

4. Chuyển từ sản xuất giá trị thấp sang giá trị cao: không chỉ sản xuất “chi tiết” hay “lắp ráp”, mà sản phẩm có giá trị gia tăng lớn hơn, có công nghệ và thương hiệu.

5. Mở rộng thị trường xuất khẩu và dịch vụ quốc tế: như Israel xuất khẩu thiết bị, dịch vụ tới nhiều nước, Việt Nam cần đa dạng hóa thị trường, không phụ thuộc quá lớn vào vài thị trường.

6. Chuẩn bị đối phó rủi ro địa chính trị và thị trường: Israel vẫn phải xử lý rủi ro lớn về an ninh, và Việt Nam cũng có thể phải đối mặt với biến động toàn cầu – nên xây dựng nền tảng vững chắc, đa dạng hóa.

7. Xây dựng nhân lực, giáo dục và tham gia lao động hiệu quả: Israel có lực lượng kỹ thuật cao; Việt Nam cần nâng cao chất lượng giáo dục STEM, đào tạo kỹ sư-kỹ thuật, khuyến khích tham gia ngành công nghệ cao.

8. Hạ tầng kỹ thuật số và công nghệ thông tin: Việt Nam nên đầu tư mạnh vào viễn thông, mạng internet tốc độ cao, hạ tầng dữ liệu, vì đây là nền tảng cho công nghệ cao.

9. Giải quyết bất bình đẳng và tăng cường tích hợp xã hội: Israel vẫn đang gặp thách thức về tham gia lực lượng lao động, bất bình đẳng; Việt Nam cần lưu ý tránh sự phân hoá xã hội khi phát triển nhanh.

10. Tầm nhìn dài hạn và chính sách ổn định: Israel bất chấp rủi ro vẫn có chiến lược dài hạn; Việt Nam cần xây dựng chính sách ổn định, môi trường kinh doanh minh bạch để thu hút đầu tư và phát triển bền vững.