Liệu pháp telomerase là gì? tác dụng thế nào? ứng dụng ra sao
1. Telomere và Telomerase là gì?
-
Telomere: là đoạn DNA lặp lại (TTAGGG) nằm ở đầu mút nhiễm sắc thể, giống như “nắp bảo vệ” giúp DNA không bị rách/mất khi tế bào phân chia.
👉 Mỗi lần tế bào phân chia, telomere ngắn dần → khi quá ngắn, tế bào bước vào trạng thái già hóa (senescence) hoặc tự chết (apoptosis). -
Telomerase: là enzyme có khả năng kéo dài telomere bằng cách thêm chuỗi lặp TTAGGG vào đầu mút nhiễm sắc thể.
👉 Nhờ telomerase, tế bào có thể phân chia thêm nhiều lần mà không chết sớm.
2. Liệu pháp Telomerase là gì?
Là các phương pháp can thiệp nhằm kích hoạt hoặc bổ sung telomerase trong tế bào người để làm chậm hoặc đảo ngược sự ngắn đi của telomere.
Có 3 hướng nghiên cứu chính:
-
Kích hoạt telomerase tự nhiên bằng thuốc hoặc hợp chất sinh học (ví dụ: TA-65 – chiết xuất từ cây Astragalus).
-
Liệu pháp gen (gene therapy): sử dụng vector virus (AAV, lentivirus) để đưa gen TERT (mã hóa telomerase reverse transcriptase) vào tế bào.
-
Liệu pháp tế bào gốc + telomerase: nuôi cấy và tái lập trình tế bào gốc với telomerase hoạt động mạnh, rồi cấy ngược trở lại cơ thể.
3. Tác dụng (theo nghiên cứu)
-
Kéo dài tuổi thọ tế bào: tế bào có thể phân chia thêm nhiều lần → trẻ hóa chức năng.
-
Chống lão hóa mô: cải thiện chức năng da, cơ, thần kinh, miễn dịch.
-
Giảm bệnh liên quan đến lão hóa: tiểu đường type 2, Alzheimer, tim mạch, xơ hóa phổi.
-
Tăng cường tái tạo mô: giúp vết thương mau lành, cải thiện chức năng cơ quan.
Ví dụ:
-
Ở chuột, liệu pháp gen đưa TERT giúp tăng 20–40% tuổi thọ và giảm bệnh lão hóa.
-
Ở người, các thử nghiệm ban đầu với TA-65 cho thấy cải thiện miễn dịch, giảm đường huyết, tăng mật độ xương.
4. Ứng dụng thực tế
-
Y học chống lão hóa: hỗ trợ phục hồi sức khỏe ở người già.
-
Điều trị bệnh: thử nghiệm ở các bệnh nan y liên quan đến telomere ngắn (ví dụ: xơ phổi, suy tủy, rối loạn miễn dịch di truyền).
-
Thẩm mỹ – tái tạo da: một số mỹ phẩm/thuốc bổ quảng cáo “kích hoạt telomerase” (chủ yếu chiết xuất thiên nhiên như Astragaloside IV), nhưng tác dụng còn hạn chế.
5. Nguy cơ & thách thức
⚠️ Vấn đề lớn nhất: ung thư.
-
Tế bào ung thư cũng kích hoạt telomerase để trở thành “bất tử”.
-
Nếu bổ sung telomerase không kiểm soát, có thể làm tăng nguy cơ ung thư.
👉 Vì vậy, hiện nay liệu pháp telomerase mới dừng ở mức nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng hạn chế, chưa được công nhận là phương pháp điều trị chính thức.
📌 Tóm lại:
-
Liệu pháp telomerase nhằm giữ cho telomere dài hơn, giúp tế bào “trẻ lâu”, làm chậm lão hóa và điều trị bệnh liên quan đến tuổi già.
-
Kết quả ở động vật rất hứa hẹn, ở người còn ở giai đoạn đầu.
-
Thách thức lớn nhất là lợi ích – nguy cơ ung thư.
