Quả phật thủ (tên khoa học Citrus medica var. sarcodactylis) là một loại trái cây thuộc họ cam chanh, có hình dáng giống bàn tay với nhiều "ngón", thường được dùng để trưng bày trong dịp Tết vì mang ý nghĩa phúc – lộc – thọ – an lành. Tuy nhiên, phật thủ còn có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe, đặc biệt trong Đông y.
🌿 Tác dụng của quả phật thủ
1. Giúp tiêu hóa, trị đầy bụng, khó tiêu
-
Vỏ và thịt quả có chứa tinh dầu, flavonoid, pectin giúp kích thích tiêu hóa, giảm chướng bụng, đầy hơi.
-
Thường dùng hãm với nước sôi như trà, hoặc sắc uống.
2. Trị ho, long đờm, viêm họng
-
Tinh dầu và các hợp chất có tính kháng viêm trong phật thủ giúp giảm ho, tiêu đờm, làm dịu cổ họng.
-
Dân gian hay dùng mật ong ngâm phật thủ để trị ho rất hiệu quả, nhất là cho trẻ nhỏ và người già.
3. An thần, giảm lo âu
-
Tinh dầu phật thủ có mùi thơm dịu nhẹ, giúp thư giãn, dễ ngủ, giảm căng thẳng thần kinh.
-
Có thể dùng dưới dạng trà, hoặc để quả trong phòng ngủ để hương lan tỏa.
4. Giảm đau dạ dày do stress
-
Dược liệu từ phật thủ được dùng trong bài thuốc điều trị đau dạ dày do thần kinh (rối loạn tiêu hóa do lo âu).
5. Ổn định huyết áp, hỗ trợ tim mạch
-
Một số nghiên cứu cho thấy chiết xuất phật thủ giúp giãn mạch máu, điều hòa huyết áp, hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
⚠️ Lưu ý khi dùng phật thủ
-
Không nên dùng quá nhiều vì có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày nếu bụng đói.
-
Phụ nữ mang thai nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
-
Tránh dùng cho người bị viêm loét dạ dày cấp tính mà chưa có chỉ định của thầy thuốc.
1.Tác dụng dược lý
- Tác dụng kháng khuẩn : Tinh dầu phật thủ có tác dụng kháng khuẩn khá tốt trên vi khuẩn gram dương như Staphylococcus aureus, Bacillus subtilis, nhưng không có tác dạng trên vi khuẩn gram âm như Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa.
- Tác dụng kháng nấm : Tinh đầu phật thủ có tác dụng kháng nấm tốt trên Aspergillus fumigatus, A. niger, Candida albicans, Microsporum canis, Trichophyton rubrum.
- Tác dụng kích thích tiêu hoá : Thử trên chuột cống trắng thấy tinh dầu phật thủ làm tăng sự tiêu thụ thức ăn. Sau 60 ngày, thể trọng chuột tăng rõ.
- Thử độc tính trường diễn :
- Cho chuột cống trắng uống lâu dài tinh dầu phật thủ trong nước không làm thay đổi có ý nghĩa các thông số như hemoglobin toàn phần, công thức bạch cầu, glucose huyết, protein huyết, cholesterol huyết, urê huyết và một số enzvm như aspaitat-amino-transaminase, alanin-amino transaminase; phosphatase kiềm.
2.Tính vị, công năng
Quả phật thủ có vị cay, chụa, đắng, tính ấm vào kinh phế và tỳ, có tác dụng hành khí, chỉ thống kiên vị, mạnh tỳ, hoá đờm, cầm nôn.
3. Công dụng
- Phật thủ được dùng chữa bụng đầy trướng, đau dạ đày, chán ăn, nôn mửa, ho dai dẳng có nhiều đờm.
- Liều dùng hàng ngày : 3-10g cùi quả khô dạng thuốc sắc, hoặc dùng vỏ quả ngâm rượu uống. Để chữa viêm dạ dày mạn tính, đau dây thần kinh vùng bụng : Lấy cùi và vỏ quả phật thủ tươi 10-15g hoặc khô 6g lát mỏng, ngâm trong nước sôi và uống thay trà. Khi không có quả có thể dùng hoa, lá, rễ để thay thế. Ở Ấn Độ, dịch phật thủ được dùng chữa scorbut, chống khát, chống nôn, hạ sốt. Nước cất vỏ quả có tác dụng an thần chữa nhức đầu, hạ sốt.
4. Bài thuốc có phật thủ
Chữa ho đờm, viêm khí quản mạn tính: Nhai cùi lẫn vỏ phật thủ, nuốt nước. Hoặc phật thủ và bán hạ (chế với gừng), mỗi vị 6g, sắc uống. Có thể thêm đường cho dễ uống.
TÁC DỤNG CỦA CÂY PHẬT THỦ
Đặc điểm của cây phật thủ
Phật thủ là cây gỗ nhỏ, xanh tốt quanh năm. Lá cây có hình trứng, méo có răng cưa nhỏ, mọc so le, có gai ngắn mọc ở phía dưới lá. Hoa màu trắng, thời gian ra hoa vào đầu mùa hạ. Quả khi chín có vỏ ngoài màu vàng nâu, có những múi chạy dọc quả và tách ra trông như ngón tay, mùa quả chín thường vào mùa đông.
Quả phật thủ có chứa nhiều vitamin C, đường, a xít hữu cơ, glucoside, tinh dầu. Vỏ phật thủ chứa limettin, diosmin và hessperidin.
Công dụng chữa bệnh từ cây phật thủ
Giảm đau
Các hợp chất hữu cơ thơm được tìm thấy quả phật thủ như coumarin, limonin, diosmin và bergapten là những chất giảm đau. Chúng cũng chống viêm giúp giảm sưng và đau.
Trong hàng trăm năm, loại quả này được biết đến với đặc tính giảm đau. Nó có thể làm giảm viêm và đau do vết cắt, phẫu thuật, vết bầm tím, vết thương và bong gân.
Tăng cường miễn dịch
Chính những thành phần hóa học có trong loại quả này mang lại hiệu quả tăng cường miễn dịch tuyệt vời.
Có một loại polysaccharide cụ thể được tìm thấy trong trái cây giúp tăng cường hoạt động tiêu diệt vi khuẩn của tế bào bạch cầu. Điều này cải thiện khả năng miễn dịch của cơ thể và ngăn ngừa nhiễm trùng như cảm lạnh và cúm. Vitamin C chống lại nhiễm trùng và bảo vệ cơ thể khỏi sự tấn công của vi sinh vật.
Tốt cho tiêu hóa
Quả phật thủ có khả năng hỗ trợ điều trị các vấn đề về tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy, chuột rút, đầy bụng, táo bón. Bên cạnh đó, phật thủ còn giúp giảm viêm niêm mạc dạ dày, làm dịu chuyển động ruột và thải bỏ các chất độc hại ra khỏi ruột.
Tốt cho sức khỏe phụ nữ
Quả phật thủ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm đau bụng kinh, chuột rút và khí hư bất thường. Nguyên nhân là do phật thủ có đặc tính chống viêm, chống oxy hóa mạnh mẽ. Để khắc phục các vấn đề này có thể sử dụng trà quả phật thủ phơi khô như một loại thức uống hàng ngày.
Làm giảm rối loạn tâm thần
Quả phật thủ được sử dụng trong y học phương Đông để điều trị các rối loạn tâm thần như trầm cảm và lo lắng. Ngâm trái cây trong rượu có thể chiết xuất các hợp chất hoạt động của nó, được chứng minh là có tác dụng làm dịu tâm trí và hỗ trợ điều trị rối loạn tâm thần.
Tốt cho đường hô hấp
Quả phật thủ có chứa hợp chất cồn nhẹ có tác dụng điều trị các bệnh về đường hô hấp. Nó giúp loại bỏ ho và đờm từ hầu họng, giảm đau và giúp dễ thở. Nó cũng giúp điều trị hen suyễn ở một mức độ nào đó. Ngâm trái cây trong một bát nước với một ít đường sẽ giúp bạn bớt cảm giác khó thở.
Điều hòa huyết áp
Quả phật thủ giúp thư giãn, cải thiện tuần hoàn máu, điều hòa huyết áp. Ngoài ra, phật thủ còn giúp ngăn ngừa các bệnh liên quan đến tim mạch như đau tim, xơ vữa động mạch và đột quỵ.
Bài thuốc chữa bệnh từ cây phật thủ
Chữa viêm amidan: Sắc 10 g hoa phật thủ, 10 g hoa tường vi, 6 g hoa mai và dùng nước sắc được để uống, ngậm hoặc súc miệng.
Chữa bệnh viêm phế quản mãn tính: Dùng 6g bán hạ chế tẩm nước gừng sao vàng, 6g thảo dược khô cùng với 400ml nước, sắc đến khi cạn còn 200ml nước, thêm tí đường cho dễ uống, chia ra dùng 2 lần trong ngày.
Hoặc thái nhỏ 1 – 2 quả phật thủ, đem chưng cách thủy với một lượng vừa đủ đường mạch nha cho chín nhừ. Ăn một thìa to hàng ngày trong 1 tuần.
Điều trị chứng ho suyễn, khó thở: Sắc chung 9 – 15 g phật thủ với 5 – 9 g củ gừng và 9 g lá hoắc hương.
Ho có nhiều đờm: Lấy 30g quả hoặc hoa phật thủ, 15g đường phèn, hấp cách thủy, ngày ăn 1 lần.
Trị bệnh ho và viêm họng ở trẻ nhỏ: Sử dụng quả phật thủ thái thành từng lát mỏng, đem trộn với mật ong hoặc mạch nha, hấp cách thủy đến khi dược liệu nhừ. Nếu trộn mạch nha thì uống 1 lần trước khi ngủ, dùng 2 muỗng cafe, còn trộn với mật ong thì dùng 2 đến 3 lần, áp dụng đối với trẻ trên 1 tuổi.
Chữa viêm gan truyền nhiễm: Dùng phật thủ khô 9g; bại tương thảo (cỏ bồng) mỗi tuổi 1g, từ trên 10 tuổi thì cứ tăng 2 tuổi thêm 1g. Sắc với nước, pha đường, chia làm 3 lần uống trong ngày, mỗi liệu trình 10 ngày.
Chữa giảm thị lực: Dùng 60g thảo dược cùng với 15g cốc tinh thảo đem đi sắc nước thuốc uống, khi gần đặc lọc lấy nước cho vào ấm có 3g chè. Ngày uống 1 ấm, sử dụng từ 5 đến 7 ngày.
Điều trị đau dạ dày và đau gan: Sắc chung 10g phật thủ và 6g thanh bì và uống. Hoặc có thể sắc chung 10g phật thủ, 3g cam thảo, 15 g sa nhân, 6g ô dược, 15g bạch thược, 10g hương phụ.
Điều trị viêm loét dạ dày hành tá tràng: Nấu 30 g rễ cây phật thủ cùng với dạ dày lợn vừa đủ và ăn.
Hỗ trợ tiêu hóa và kiện tỳ: Dùng qua phật thủ nấu với nước, lọc lấy nước đem nấu với 15 g gạo và 100 g đường phèn. Dùng cháo vào mỗi buổi sáng.
Điều trị ăn không tiêu, trợ tiêu hóa: Dùng 50g quả phật thủ, thái mỏng, đem hong gió; tiểu hồi hương, xuyên tiêu, sa nhân mỗi vị 12g. Tán tất cả các vị thành bột, hòa với nước sôi để uống. Ngày dùng 2 lần, trong 2 – 3 ngày.
Chữa đau bụng do lạnh: Lấy 15g quả hoặc hoa phật thủ khô, 30g gạo tẻ rang thơm, sắc uống ngày 3 lần sẽ có kết quả tốt.
Điều trị ăn không tiêu, chán ăn, buồn nôn, đau mỏi lưng: Ngâm 5 lít rượu với 30g quả phật thủ, đã rửa sạch, thái nhỏ trong 10 ngày. Uống 1 lần mỗi 5 ngày. Mỗi lần uống khoảng 15 – 20 mL trước bữa ăn chiều.
Chữa ợ hơi, đầy bụng: Lấy vỏ quả phật thủ tươi rửa sạch, ướp với đường trắng, nhai ăn từ từ sẽ có tác dụng.
Điều trị đau bụng kinh: Sắc chung 30g phật thủ tươi, 6 g gừng tươi, 6 g đương quy và 30g rượu gạo với một lượng nước vừa đủ. Lọc lấy nước để uống. Ngoài ra, có thể dùng quả phật thủ ngâm với rượu trong vòng 6 tháng, ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 chén nhỏ.
Hoặc dùng 30ml rượu trắng, 8g đương quy, 30g thảo dược tươi, 6g rừng tươi. Đem tất cả nguyên liệu sắc với nước, và chia ra sử dụng từ 2 đến 3 lần trong ngày.
Chữa nấc, ăn vào nôn ngược: Dùng phần vỏ bên ngoài của thảo dược rửa sạch sau đó thái thành từng miếng nhỏ trộn cùng với đường và nhai hàng ngày nuốt luôn cả bã, mỗi ngày dùng từ 3 đến 4 lần.
Chữa bệnh nước tiểu đục hoặc bệnh đái tháo đường: Nấu chung 15 – 25g rễ cây phật thủ và 1 bộ ruột lợn non và ăn.
Điều trị động kinh: Ninh chung 30g rễ cây phật thủ với 1 con gà mái tơ lông trắng đã được làm sạch. Sau đóm ăn và uống nước trong thời gian ngắn giúp hỗ trợ điều trị bệnh.
Điều trị say rượu: Lấy 30g phật thủ tươi (hoa hoặc quả), sắc lên rồi cho người đang say rượu uống.
Ra nhiều khí hư ở phụ nữ: Lấy 30g quả phật thủ tươi, khoảng 1m lòng lợn non (làm sạch), ninh nhừ để ăn.
Đau bụng do vị khí, can khí yếu kém: Lấy 6g phật thủ, 6g xuyên luyện tử, 9g thanh bì sắc uống ngày 2 lần.
Tiêu hóa kém: Lấy 30g quả phật thủ tươi, thái lát, sắc kỹ lấy nước uống.
Lưu ý
Không nên sử dụng phật thủ quá nhiều trong một ngày.
Không nên sử dụng những trái phật thủ bị hỏng.
Trước khi sử dụng thì nên rửa sạch và ngâm với nước muối.
Nếu bạn bị nhiệt, âm hư thì không nên sử dụng quả phật thủ.
Chỉ sử dụng những trái phật thủ được trồng tự nhiên, không nên sử dụng những trái không rõ nguồn gốc xuất xứ.
RƯỢU PHẬT THỦ
🍶 Rượu phật thủ có tác dụng gì?
1. Hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy bụng
-
Tinh dầu trong vỏ phật thủ thấm vào rượu giúp kích thích tiêu hóa, giảm chứng ăn không tiêu, chướng bụng, ợ hơi.
2. Giảm ho, long đờm
-
Rượu phật thủ có tính ấm, giúp tiêu đờm, giảm ho, nhất là khi dùng vào mùa lạnh.
3. Giảm căng thẳng, an thần nhẹ
-
Hương thơm từ tinh dầu có trong rượu giúp giải tỏa stress, thư giãn thần kinh, hỗ trợ người bị mất ngủ.
4. Hỗ trợ điều hòa huyết áp, tuần hoàn máu
-
Một số tài liệu Đông y ghi nhận phật thủ giúp giãn mạch, thúc đẩy tuần hoàn máu nếu dùng liều lượng hợp lý.
🧪 Cách ngâm rượu phật thủ đơn giản
✔ Nguyên liệu:
-
Quả phật thủ chín vàng: 2–3 quả (loại nhiều "ngón", còn tươi)
-
Rượu trắng 40–45 độ: 1 lít
-
Bình thủy tinh sạch, khô
✔ Cách làm:
-
Rửa sạch quả phật thủ, để ráo nước hoàn toàn.
-
Cắt mỏng cả vỏ lẫn thịt hoặc để nguyên quả bổ đôi.
-
Cho vào bình, đổ rượu ngập, đậy kín nắp.
-
Ngâm trong 2–3 tháng trở lên nơi thoáng mát là dùng được.
✅ Có thể thêm vài lát gừng hoặc vài quả táo mèo khô để tăng vị và tác dụng.
⚠️ Lưu ý khi dùng rượu phật thủ
-
Mỗi ngày chỉ nên dùng 1–2 ly nhỏ (10–15ml) sau bữa ăn.
-
Người cao huyết áp nặng, viêm loét dạ dày tá tràng, gan yếu không nên lạm dụng.
-
Không dùng cho trẻ em, phụ nữ có thai, người đang sốt cao.
CÁCH DÙNG RƯỢU PHẬT THỦ
Cách dùng rượu phật thủ cần đúng liều lượng và thời điểm để phát huy tối đa công dụng mà không gây hại. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể:
🍷 1. Liều lượng dùng rượu phật thủ
-
Mỗi lần uống: 10–15 ml (1 chén nhỏ)
-
Số lần trong ngày: 1–2 lần
-
Thời điểm tốt nhất:
👉 Sau bữa ăn khoảng 15–30 phút (trưa hoặc tối)
✅ Uống ít để hỗ trợ tiêu hóa, tránh say và bảo vệ gan. Tuyệt đối không dùng như rượu uống giải trí.
🕰 2. Dùng rượu phật thủ để làm gì?
| Mục đích sử dụng | Cách dùng gợi ý |
|---|---|
| 🔹 Hỗ trợ tiêu hóa | Uống 1 chén nhỏ sau bữa ăn |
| 🔹 Trị ho, ấm phổi | Uống 1 chén nhỏ buổi tối, có thể pha với chút mật ong ấm |
| 🔹 An thần, dễ ngủ | Uống 1 chén nhỏ trước khi ngủ 30 phút |
| 🔹 Giảm đầy hơi, chướng bụng | Xoa rượu nhẹ lên vùng bụng + uống 1 chén nhỏ sau ăn |
⚠️ 3. Những ai KHÔNG nên dùng rượu phật thủ
-
Người đang điều trị viêm loét dạ dày, gan yếu
-
Người cao huyết áp nặng, tim mạch không ổn định
-
Phụ nữ mang thai, trẻ em
-
Người đang dùng thuốc Tây y dài ngày (đặc biệt là thuốc chống đông máu, thuốc an thần...)
🌿 Gợi ý thêm: Rượu phật thủ ngâm mật ong
-
Có thể ngâm rượu phật thủ chung với mật ong (tỷ lệ 3:1:1 – rượu:phật thủ:mật ong)
-
Loại này thơm, dịu, dùng trị ho, viêm họng tốt, nhất là cho người cao tuổi.
rượu phật thủ hoàn toàn có thể dùng để ngâm chân, và rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt vào buổi tối hoặc mùa lạnh.
🦶 Tác dụng của ngâm chân bằng rượu phật thủ
| Tác dụng chính | Giải thích |
|---|---|
| ✅ Lưu thông khí huyết | Tinh dầu trong phật thủ hòa tan trong rượu giúp giãn mạch, kích thích tuần hoàn máu |
| ✅ Làm ấm cơ thể, giảm lạnh chân tay | Đặc biệt tốt với người cao tuổi, người hay bị lạnh vào mùa đông |
| ✅ Giảm đau nhức, mỏi gối | Hữu ích với người hay đứng lâu, đi nhiều hoặc bị phong thấp nhẹ |
| ✅ Thư giãn, dễ ngủ | Tinh dầu thơm giúp an thần, giảm stress, ngủ sâu hơn |
| ✅ Trị cảm cúm, phong hàn ban đầu | Có thể ngâm chân khi vừa bị cảm gió, sợ lạnh, đau đầu nhẹ |
🧴 Cách dùng rượu phật thủ để ngâm chân
✔ Nguyên liệu:
-
Rượu phật thủ: 100–200 ml
-
Nước ấm (40–45°C): khoảng 2–3 lít
-
Chậu ngâm chân (nên dùng loại giữ nhiệt)
✔ Cách làm:
-
Đun nước ấm, đổ vào chậu.
-
Thêm rượu phật thủ vào, khuấy nhẹ.
-
Ngâm chân 15–20 phút (có thể lâu hơn nếu thích).
-
Lau khô chân, giữ ấm sau khi ngâm (đi tất nếu lạnh).
📅 Tần suất ngâm chân
-
1 lần/ngày vào buổi tối trước khi ngủ (tốt nhất là 20h–22h)
-
Duy trì 3–5 lần/tuần để có hiệu quả bền vững
⚠️ Lưu ý khi ngâm chân
-
Không dùng khi chân có vết thương hở, trầy xước hoặc nhiễm trùng
-
Không ngâm khi vừa ăn no hoặc đang quá đói
-
Nhiệt độ nước không nên quá nóng (tránh bỏng da)
